Op zaterdag 24 februari gaan we al vroeg richting de Todra-kloof, zo’n vijf kilometer bergopwaarts. We komen weer langs velden met gerst (eerder zij ik rijst, maar dat klopt niet) en door met amandel- en abrikozenbloesem omzoomde dorpjes. Terwijl het in Nederland steenkoud is, begint de lente hier al. Bij een parkeerplaats voor de kloof stoppen we en wandelen - samen met veel toeristen - een kilometer door de imposante ravijn langs de nu drooggevallen rivierbedding: roodbruine rotsformaties torenen aan beide kanten hoog boven ons uit. Onder aan de wand en langs de weg natuurlijk weer veel souvenirkraampjes. Na dit smalle deel verwijdt het dal zich iets en wordt het met elke stap die we zetten rustiger. En dan komt Lidy met het sublieme idee: “Zullen we hier een eind gaan fietsen? Het is nog vroeg.” Wat een goeie ingeving! Zo zitten we even later in het zonnetje op de fiets, laten de toeristische drukte achter ons en volgen de loop van de rivier stroomopwaarts. Het meest van de tijd rijden we in een totaal verlaten landschap: woest, ongenaakbaar en grillig. Heel af en toe komt er eens een auto voorbij. De rode rotsformaties buigen zich soms gevaarlijk over ons heen en lijken zo nu en dan nog net in evenwicht te blijven. We genieten met volle teugen (Lidy bedankt!) van het voortdurend veranderende uitzicht, het fietsen, de rust en de stilte. Na anderhalf uur keren we om, ontmoeten nog wat wilde ezels en eten onze meegenomen lunch op in de zon. Nadat ik nog een prachtige tulband krijg aangemeten (“Ali Baba!”) van een berbersjaal die ik gekocht heb, laden we de fietsen weer op en gaan zo’n 50 kilometer westwaarts. Hier begint de Dades-kloof - naar zeggen ook een prachtige kloof - die we morgen willen verkennen. Onderweg doet Lidy boodschappen in een soek van een stadje dat we passeren, terwijl ik een uitgebreid gesprek heb met de parkeerwachter - die verassend goed Engels praat - over onder andere de onlusten in het Rifgebergte en de Islam. Nadat ik een etentje bij hem thuis heb afgeslagen en Lidy weer terug is nemen we hartelijk afscheid (met 10 dirham) en rijden verder naar ons eindstation van vandaag: het stadje Boumalne Dades aan het begin van de Dades-kloof. Het natuur snuiven was heerlijk vandaag!

De 25ste februari hoor ik om 5 uur ’s ochtends het “Allahu Akbar” van verschillende kanten door het onder ons gelegen oase-dal heen schallen. Gelukkig val ik weer in slaap. Om half elf starten we de camper en gaan de Dades-kloof in. Het begin van het dal is nog “vriendelijk” qua uiterlijk: wijd met veel groen rond de rivier en weer prachtige bloesems. Ook komen we regelmatig nog mooie, intacte Kasba’s tegen: versterkte rood-lemen kastelen met vier torens op de hoeken. Hoe verder onze rit van zo’n 60 kilometer vordert, hoe ruiger en woester het wordt. We komen langs grillige - op vingers lijkende - rotsformaties. Hier en daar klimmen we met veel haarspeldbochten via spectaculaire weggetjes uit de kloof, omdat de loop van de Dades-rivier te smal wordt. We hebben een machtig uitzicht over de besneeuwde toppen van de Hoge Atlas en dalen vervolgens weer af om de kronkelende rivier te volgen door smalle ravijnen en langs steile hellingen. De rotsen hebben alle kleuren: geel, bruin, groen, grijs, zwart, maar vooral rood. Wat voelen we ons nietig vandaag. Ondanks het onherbergzame uiterlijk, zien we toch regelmatig bewoners van dit dal: vrouwen doen de was in het bruine water van de rivier en mannen ploegen met de hand kleine akkertjes. Het leven moet hier heftig en hard zijn! Als de weg na 60 kilometer bij het dorpje Msemrir overgaat in een onverharde weg, draaien we om en blijven ons - nu stroomafwaarts rijdend - verbazen over het prachtige, woeste landschap. Weer terug in de bewoonde wereld valt ons - naast de bloesems - ook op dat de eucalyptusbomen schitterend geel zijn gaan bloeien. De lente barst hier echt los. Het is al half vier als we de kloof uitrijden. Daarom gaan we op dezelfde camping staan als gisteren. De helft van de kampeerplekken is volgestort met puin om de boel op te hogen. Tenminste, dat dacht ik. Maar wat blijkt: het is zilver- en gouderts uit de nabijgelegen mijnen! De goudkoorts krijgt me te pakken en ik beuk er met m’n hamer lustig op los en vind een stuk waar - naast goud en zilver - een blauwige glinsterend mineraal in zit. Vol enthousiasme laat ik dit zien aan Mehmed van de camping (en dus ook van het erts), die me verteld dat dit mineraal diamant is! Geen idee of dit echt zo is, maar de steen schittert prachtig en ik mag ‘m houden van Mehmed. Helaas heb ik geen aanhangertje.

Op de memorabele maandag 26 februari trekken we zo’n 75 kilometer verder westwaarts. In eerste instantie volgen we de vruchtbare loop van de Dades rivier. Na zo’n 25 kilometer komen we in El-Kelaa M’Gouna, de eerste stad van een beetje omvang sinds dagen. Aangezien onze kasten aardig leeg beginnen te raken, gaan we hier eens flink boodschappen doen: eerst op de markt en dan de hoofdstraat in. Deze is bezaaid met slagers, supermarktjes, coiffeurs, ijzerwarenwinkeltjes en ga zo maar door. En hier begint het verhaal van de dag. Ineens hoor ik elektrisch gitaarspel links van mij. “Waar komt dat toch vandaan?” denk ik en speur alle winkeltjes af op zoek naar een muziekwinkel. Maar nee, tot m’n verbazing komt dit vrolijke gitaarspel uit een kapperszaakje. De kapper heeft geen klanten en zit relaxed op z’n stoel te pingelen. “Kom, we gaan even naar binnen. Even kijken en luisteren. We moeten trouwens toch naar de kapper.” In de deuropening zeg ik “Bonjour, belle chanson!”, waarop hij ons als vrienden binnenhaalt, op de bank zet en zijn liedje voortzet. Na een applaus van ons en een “handen en voeten gesprek”, komt Rachid (ondertussen zijn natuurlijk de namen al uitgewisseld) erachter dat ik ook gitaar speel. Dan is het hek van de dam: ik krijg zijn gitaar en zijn uit een slabakje geknipt plectrum in m’n handen: “Play!” Als ik de begintonen van een blues inzet, gaat Rachid glunderen en vraagt of hij erbij mag zingen. “Naturellement!”. En zo galmen de tonen en het gezang van een geïmproviseerde blues door de kapperszaak (check het op YouTube onderaan dit verslag of via deze link: https://youtu.be/bD1PsLZYTrs ). We genieten allemaal volop, inclusief Lidy en stagiaire Juste. Hierna speelt de lachgrage Rachid nog een eigen liedje en maakt ons duidelijk dat hij regelmatig optreedt met een band en eigen CD’s heeft onder de artiestennaam Rachid Aza Band. Check deze gast op YouTube: echt melodieuze, vrolijke Marokkaanse muziek! En natuurlijk wil hij ons ook knippen. Hij begint onwennig met het kapsel van Lidy. Eigenlijk knipt hij nooit vrouwen en is dit een uitzondering, waardoor hij behoorlijk nerveus wordt. Hij knipt zichzelf daardoor zelfs in z’n hand, wat voor de nodige oponthoud zorgt om pleisters te vinden bij een buurman ergens in de straat. Ondertussen speel ik een deuntje op z’n gitaar en zing nog wat voor hen. Daarna ben ik aan de beurt. Stagiaire Juste staat onderdanig af en toe haren weg te vegen van mijn kraag of voorhoofd als Rachid hem dit opdraagt (waren stagiaires in Nederland ook nog maar zo onderdanig ;-)). Na dik twee uur volop genieten, krijgen we van Rachid “As a gift!” zijn eigen CD (maar dan wel gesigneerd natuurlijk!) en willen we vertrekken. Maar zo snel is dat niet geregeld, want de slager van de overkant (“My sister lives in Amsterdam.”) en buurman groenteboer zijn ondertussen ook in de kapperszaak en maken ook nog even een praatje met die aardige gasten van Rachid. Na vijf keer handen schudden, geven we hem voor het knippen een dikke fooi, want 40 dirham voor ons tweeën (is 3, 60 euro) slaat natuurlijk nergens op. Na deze geweldige ontmoeting en met een fris kapsel zetten we de boodschappen in de camper en rijden verder. Na een fikse regenbui komen we rond drieën aan op de camping bij het dorpje Skoura. Tijdens nog een wandelingetje door de aangrenzende dadelpalmentuin en langs de prachtige Kasba praten we na over onze geweldige ervaring bij Rachid.

Op een strakblauwe 27ste februari gaan we met gids Elmekki al fietsend en wandelend een paar uur op pad door de omgeving van het dorpje Skoura. We bekijken het kilometerslange, al eeuwen bestaande, gegraven irrigatiekanaal vanuit het Atlasgebergte. We doorkruisen de palmerie en krijgen uitleg over de gewassen die hier - naast de dadelpalmen, olijf-, abrikoos- en amandelbomen - in de verschillende jaargetijden worden verbouwd. Zo staan er nu onder andere tuinbonen en koriander. Regelmatig komen we langs vervallen, uit de 13de eeuw stammende Kasba’s. We wandelen nog een stuk door de palmerie, waarna we een pauze nemen op het dakterras van een authentieke - uit leem opgetrokken - berberwoning. We drinken muntthee, eten gemalen vijgen en gedroogde dadels. Ik hou normaalgesproken helemaal niet van dadels (veel te zoet!), maar deze zijn heerlijk. We vragen Elmekki de oren van zijn hoofd over onder andere geloof, onderwijs, eetgewoonten en zorg in Marokko, maar ook over de economische vooruitgang en de veranderingen die dit tot gevolg heeft. We vinden het erg leuk om antwoorden te krijgen op al onze vragen, terwijl we genieten van het imposante uitzicht op de Hoge Atlas die boven de oase uit torent. Tot besluit fietsen we naar de Kasba vlakbij de camping. Hadden we gisteren de buitenkant al gezien, nu bekijken we de binnenkant. Mooi om te horen en te zien hoe hier vroeger geleefd is: met onder andere de stallen, keuken, verdedigingsmuren en graanopslag. Hierna gaan we terug naar de camping en genieten de rest van de middag in korte broek van de zon en warmte. ’s Avonds kijken we de film “Rules of Engagement” met Tommy Lee Jones en Samuel L. Jackson. Blijkt toch dat deze film opgenomen is in de stad waar we morgen naar toe gaan: Ouarzazate. Gewoon 50 kilometer verderop. Toeval bestaat niet!

Woensdag 28 februari vertrekken we op tijd. We rijden via een rode, stenige vlakte naar - zoals gezegd - de stad Ouarzazate, een belangrijk kruispunt van alle windstreken in midden Marokko. We doen weer boodschappen en rijden door naar een camping iets verderop. Ondertussen is het erg hard gaan waaien en is het mistig op de vlakte van het rondvliegende stofzand. In de loop van de middag pakken donkere wolken zich samen boven ons, maar het blijft alleen bij een enkele spetter. Ik naai een echt Marokkaans “kwastjes- en kralenrandje” (al in Marrakesh gekocht) voor ons voorraam van de camper, waardoor we nu - net als veel Marokkaanse auto’s - rijdende kermisklanten lijken en er helemaal bij horen hier. Als we de weersvoorspellingen checken van Zuid-Spanje en Noord-Marokko, blijkt dat het er slecht blijft tot in ieder geval tien maart. We hadden nu eigenlijk in Zuid-Spanje samen willen rondtrekken met Bart (Lidy’s broer) en Jopie (schoonzus), maar dat gaat jammer genoeg niet door. Echt balen!

Dachten we dat het gisteren hard waaide, vandaag - donderdag één maart - stormt het. Omdat het weer slecht is, trekken we toch verder en zo start Operation Desert Storm. Terwijl de wind hard aan onze camper rukt, rijden we eerst naar het dorp Aït Benhaddou. Dit dorp is een ksar: een versterkt, ommuurd, lemen dorp met torens op de hoeken. Aït Benhaddou ligt op de flank van een zandstenen heuvel en aan de oever van een nu drooggevallen rivier. Het is grappig om door deze ksar te lopen, maar vooral indrukwekkend om het dorp van een afstand te zien liggen. Toevallig worden er vandaag filmopnames gemaakt. We begrijpen dat ze niet de eersten en ook zeker niet de laatsten zijn, die deze plek als filmlocatie gebruiken. Dan gaat Operation Desert Storm pas echt beginnen. De rit van zo’n 150 kilometer voert ons vooral veel over verlaten, stenige, geelrode vlaktes waar de wind vrij spel heeft en zandstormen en -mist veroorzaken. Het zicht is soms bar slecht. Als ik een foto maak buiten, kom ik gezandstraald weer binnen en kraakt het zand nog een tijd tussen m’n tanden. Ik moet het stuur stevig vasthouden en niet te hard rijden om de camper in bedwang te houden. Soms komen we even in de luwte door bergketens die we passeren. Eén van deze bergketens is een ruig en onherbergzaam, oud vulkanisch gebied met zwartrood gesteente. We slingeren dan omhoog en omlaag, gelukkig even bevrijdt van de wind. Maar dat is van korte duur, want op de volgende vlakte loeit de wind weer om ons heen en gaat het ook nog onverwacht regenen. Uiteindelijk worden we getrakteerd op een mooi vergezicht over het dal waar onze eindbestemming ligt: het dorp Taliouine op zo’n 1100 meter hoogte. Dat dit dorp het centrum is van de saffraan-teelt in Marokko kan niemand ontgaan, want overal wordt het langs de weg aangeboden. Op de camping is alles dik in orde en we besluiten daarom hier twee dagen te blijven Gelukkig neemt de wind snel af en na nog een fikse regenbui gloort de zon alweer aan de horizon. Eind goed, al goed!

Vrijdag twee maart blijven we waar we zijn. We fietsen naar het dorp Taliouine en doen wat boodschappen. Op de terugweg fietsen we nog een stukje om door de bergen en kijken over het dal uit. Het is volop lente: bomen zijn frisgroen, overal bloesem van fruit- en notenbomen en veel bloeiende bloemen. Gek idee dat het in Nederland nu steenkoud is met een harde oostenwind en er geschaatst wordt. Terug op de camping soppen we de camper, want het rode stofzand zit zowel binnen als buiten. We genieten van de zon, surfen sinds dagen weer eens wat op internet en maken een plannetje hoe we naar het noorden van Marokko zullen trekken in de aankomende week. ‘s Middags ga ik weer eens vogeltjes spotten en loop onder ander tegen een leeuwerik aan, die alleen in deze regio leeft. Lekker, zo’n dagje aanrommelen.

Als het goed is, zijn we nog precies een week op het Afrikaanse continent en gaan we dan weer terug naar Europa. Of dit echt zo gaat lopen horen jullie volgende week natuurlijk. Tot dan!

Geschreven door DeTrip