Atatürk

KM 55/581 - HM 764/7.273 🌥️20°
We kunnen niet in Turkije rondfietsen zonder hem te bespreken. Hij is werkelijk overal aanwezig. Standbeelden van hem staan in elke stad, zijn portret hangt in alle overheidsgebouwen en zijn handtekening is terug te zien op auto’s, T-shirts en zelfs als tatoeage op lichamen. Hij wordt gezien als vader des vaderland, leraar en verlosser. Zelfs nu nog heeft zijn ideologie veel invloed op de Turkse politiek en samenleving en kan kritiek op hem, of enig vraagteken bij zijn verdiensten, tot verhitte debatten leiden onder Turken. Voor vele Turken, vooral de streng seculiere, is Mustafa Kemal Atatürk nog steeds de man die het ooit zo conservatieve en achtergestelde land tot een modern westers land heeft gemaakt. Cultuurbarbaren kunnen nu stoppen met lezen…
Na het verlies van de Eerste Wereldoorlog wordt wat nog over is van het Ottomaanse Rijk bezet door de overwinnaars: de Britten, Fransen en Russen. Deze, de Britten voorop als een soort Trump avant la lettre, leggen de sultan op 10 augustus 1920 het Verdrag van Sèvres op. In dit verdrag wordt het Rijk verdeeld onder de Grieken, Italianen, Britten, Fransen, Koerden, Armenen en Russen. Van het Ottomaanse Rijk blijft niet veel meer over dan een ministaatje met Istanbul als hoofdstad. De zeggenschap over de zeestraten wordt ontnomen, de zeevloot verboden, het leger beperkt en de financiën komen onder toezicht te staan. Al met al blijft er weinig zelfstandigheid over voor het Ottomaanse Rijk.
Hierop volgt van 1921-1922 een Onafhankelijkheidsstrijd met een belangrijke rol voor Atatürk. Na de overwinning en zijn heldenstatus hierin, heeft hij een duidelijk toekomstbeeld voor Turkije: het land moet een seculier land worden waar een duidelijke scheiding bestaat tussen religie en staat en dat net zo modern is als het westen. Hiervoor zijn radicale hervormingen nodig en radicale hervormingen hebben een radicale leider nodig.
Na het afschaffen van het Ottomaanse sultanaat (de sultan is geen staatshoofd meer) in 1922 wordt op 29 oktober 1923 de Republiek Turkije uitgeroepen met Mustafa Kemal als eerste president. Het tot dan toe onbeduidende provinciestadje Ankara wordt tot nieuwe hoofdstad uitgeroepen. Istanbul is de hoofdstad van het oude regime en wordt te veel geassocieerd met het Ottomaanse Rijk en de sultans, Ankara symboliseert een nieuw begin. Door de nieuwe grens is de ligging van Ankara, zo midden in het land, ver weg van de nieuwe landsgrens, ook strategischer en minder kwetsbaar als het land aangevallen wordt.
De hoofddoek (sluier) wordt niet zozeer verboden maar wel zeer beperkt. In overheidsinstellingen zijn hoofddoeken tot 2013 verboden. Het familierecht wordt volledig geseculariseerd: godsdienstige huwelijken en polygamie worden afgeschaft en het rechtssysteem wordt verder gemoderniseerd door het overnemen van het Zwitsers burgerlijk wetboek en het strafwetboek uit Mussolini’s Italië, dat destijds als modern bekend staat. En als klap op de vuurpijl wordt in 1928 de islam afgeschaft als staatsgodsdienst.
Naast deze hervormingen die vooral gericht zijn om het land seculier te maken wordt ook de taal en het schrift aangepakt. De schrifthervorming in 1928 waarbij het Arabische schrift wordt vervangen door het Latijns is bedoeld om meer aansluiting met het westen te krijgen maar ook om het schrijven in het Turks eindelijk makkelijker te maken (het Arabisch schrift en de Arabische klanken komen niet goed overeen met de Turkse klanken) waardoor meer mensen sneller kunnen leren lezen en schrijven.
Naast een briljante militaire leider en een radicale hervormer is Atatürk ook een liefhebber van drank, vooral van rakı, de nationale alcoholische drank. In 1938 wordt er levercirrose bij hem geconstateerd, het gevolg van een leven lang extreem alcoholgebruik. Niet lang na de diagnose sterft hij, op 10 november 1938 om vijf over negen ‘s ochtends, in het oude sultanspaleis Dolmabahce in Istanbul. De torenklok in de tuin van het paleis staat voor eeuwig op 09.05 uur.

Ik kies opnieuw voor pannenkoeken als ontbijt, lijkt mij een goede basis voor een dagje fietsen. Mijn bestemming is hemelsbreed niet ver, maar ik neem de toeristische route die de hele kaap volgt. Het is vandaag bewolkt weer, maar prima om te fietsen. Ik zie Kos dichtbij liggen terwijl de weg steeds rustiger wordt. Ook stuit ik op de traditionele wegafsluiting, deze keer midden in een 10% klim. Uiteraard ga ik niet terug en sleep ik mijn fiets tussen de wegwerkzaamheden door. Daarna stop ik bij een bakkertje, het is tijd voor koffie met een taartje, om de verjaardag van mijn zus te vieren.
In het laatste stuk vallen vooral de overal aanwezige (toeristische) bouwactiviteiten op.
Ik eindig bij mijn hotel, waar ik alweer de enige gast ben. In ieder geval word ik hartelijk ontvangen en krijg ik een upgrade (gebeurt ook altijd, blijkbaar heb ik als fietser de gunfactor). De kamer wordt nog even extra schoongemaakt zodat ik op de kamer kan genieten van de geur van WC-Eend !

Geschreven door WillemDeMol