Tot onze grote vreugde zat er in de straat van ons hostel in Phnom Penh een Westerse bakker; eindelijk weer eens croissantjes en andere broodjes als ontbijt in plaats van de eeuwige witte toast met ei. Na onze buikjes hieraan vol te hebben gegeten, zijn we gisterenochtend vanuit ons hostel naar het Tuol Sleng Genocide Museum gelopen. Het voormalig schoolgebouw waarin het museum is gevestigd, werd ten tijde van het regime van de Rode Khmer (Khmer Rouge) gebruikt als geheime gevangenis.

In april 1975 - pas veertig jaar geleden! - veroverde het communistische Rode Khmer leger de hoofdstad Phnom Penh van de regeringstroepen. Onder leiding van Pol Pot, wilde het rode Khmer regime Cambodja veranderen in een zelfvoorzienende, puur agrarische samenleving. Na Cambodja te hebben ingenomen, werden dan ook alle scholen, ziekenhuizen, banken, fabrieken, kantoren en andere sociale instellingen gesloten. Bovendien werden alle grenzen gesloten, werden religies verboden en werd er geen persoonlijke bezittingen meer toegestaan; alles was in handen van Angkor, de staat.

De inwoners van Phnom Penh en andere steden werd verteld dat de gehele stad geëvacueerd moest worden voor mogelijke Amerikaanse bombardementen en dat zij binnen 2-3 dagen weer terug zouden mogen keren naar hun huizen. In werkelijkheid werden alle 'new people' (stedelingen) eenmaal buiten de stad verplicht om in lange stoeten naar collectieve boerderijen (werkkampen) op het platteland te lopen. Alleen hierbij kwamen al honderdduizenden mensen om het leven, voornamelijk zieken, ouderen en kinderen. Op deze collectieve boerderijen werd iedereen verplicht om dag in dag uit van 's morgens vroeg tot 's avonds laat op het land te werken. Om Cambodja zelfvoorzienend te maken, moest de opbrengst van ieder stuk land drie keer zo groot zijn als voorheen; onmogelijk voor de 'new people' die totaal geen verstand hadden van het verbouwen van rijst en groenten. Veel werknemers kwamen dan ook om van de honger, uitputting, ziekte of als het gevolg van martelingen. Op het weigeren van werk, proberen te ontsnappen en het stelen van de staat, zoals bijvoorbeeld het plukken van een appel of het vangen van een vis, stond de doodstraf.

(Potentiële) tegenstanders van het Rode Khmer regime werden systematisch uit de weg geruimd. Als vijanden van de staat werden onder andere gezien: voormalig Cambodjaanse bestuurders; intellectuelen, zoals geleerden, mensen die een andere taal spraken, of mensen die simpelweg een bril droegen; artiesten; etnische minderheden; en praktiserend gelovigen. Zij werden gearresteerd, gevangen gezet, ondervraagd en gemarteld en uiteindelijk geëxecuteerd.

De Tuol Sleng gevangenis, ook wel S-21 genoemd, was één van de 150 geheime gevangenissen waar deze vermeende tegenstanders en spionnen naartoe werden gebracht. De gevangenis is nog in precies dezelfde staat als toen het in 1979 door het Vietnamese leger werd ontdekt bij de bevrijding van Phnom Penh. Van de meer dan 20.000 gevangen die er vast hebben gezeten, hebben maar zeven het overleefd, waarschijnlijk omdat zij capaciteiten hadden die bruikbaar waren voor de gevangenisbewaarders. Alle andere gevangenen werden stelselmatig uitgehongerd en gemarteld, totdat zij (verzonnen) bekentenissen aflegden, waarna ze werden omgebracht; want "hen behouden was geen winst, hen verliezen was geen verlies". Martelingen bestonden onder andere uit verdrinken, verbranden, slaan, snijden, verkrachten, nagels uitrekken, ophangen, alcohol of zout in de wonden, en zelfs medische experimenten.

Eenmaal binnen bij het Tuol Sleng museum kregen we ieder een audioset waarmee we op vele verschillende punten op het terrein gesproken uitleg konden krijgen over wat er zich daar heeft afgespeeld. De route volgend, kwamen we eerst langs cellen en zalen waar de gevangen vast werden gehouden en op verschrikkelijke wijzen werden gemarteld. Aan de muur hingen foto's van doodgeslagen gevangenen zoals zij waren gevonden door de Vietnamezen. Verder waren er borden vol met foto's van gevangenen die in S-21 hebben verbleven. Evenals de nazi's, heeft ook de Rode Khmer een gedetailleerde administratie bijgehouden van zijn barbaarse praktijken; van iedere gevangene werd een gedetailleerd dossier bijgehouden.

Na muisstil enkele uren rondgelopen te hebben in het museum, waren we aan het eind gekomen van de audiotour. Na in de buurt te hebben geluncht, zijn we nog even over de Russian Market gelopen. Dicht op elkaar gepakt werd er van alles verkocht, van groenten en vlees tot kleding en souvenirs - allemaal meuk. Gisterenavond zijn per tuk-tuk naar het bruisendere deel van de stad gegaan am de rivier. Hier hebben we heerlijk Mexicaans gegeten, over een avondmarkt gestruind en nog even en drankje op het terras gedaan.

Vandaag zijn we weer per tuk-tuk naar de Choeng Ek Killing Fields geweest net buiten Phnom Penh. Nadat gevangenen in de Tuol Sleng gevangenis hun (verzonnen) misdaden hadden bekent, werden ze zonder het zelfs te weten naar deze voormalige Chinese begraafplaats gebracht om te worden geëxecuteerd. Omdat kogels te veel geld kosten, werden de gevangenen simpelweg doodgeslagen met ijzeren staven; kinderen werden zelfs met hun hoofd doodgeslagen tegen een boom. Ook kinderen werden omgebracht om wraak te voorkomen; "niet alleen het gras, maar ook de wortels moeten verwijderd worden". De lijken werden vervolgens gedumpt in massagraven op het terrein. Verspreid over Cambodja zijn er 20.000 van zulke massagraven gevonden. In totaal zijn er meer dan twee miljoen Cambodjanen omgekomen in de vier jaar onder het Rode Khmer regime; dat was meer dan een kwart van de gehele Cambodjaanse bevolking.

Ook bij de Killing Fields kregen we weer een audioset en deze keer zelfs Nederlands gesproken. Met name de verhalen van getuigen en nabestaanden waren erg heftig om aan te horen. De gruwelijkheden die zich daar hebben afgespeeld zijn echt onvoorstelbaar en onmenselijk; hoe kun je dat je eigen volk aan doen, vroegen we ons af. In totaal zijn er meer dan 20.000 mensen omgebracht en begraven bij Chuong Ek. De tour volgend, kwamen we langs enkele geopende graven, nu slechts kuilen in de grond. Desalniettemin een erg trieste aanblik, wetende waarvoor zij hebben gediend. De meeste graven zijn echter ongeopend gelaten om de doden te laten rusten. Al lopend over het terrein, zagen we op verschillende plekken nog kledingstukken en zelfs botten uit de grond steken; door wind en regen komen er nog steeds resten aan het oppervlak tevoorschijn, "alsof de doden geen rust hebben". De audiotour eindigde bij het genocide-monument ter herinnering aan alle omgekomen Cambodjanen onder het Rode Khmer regime. In het monument zijn de schedels en beenderen uit de geopende graven te zien; bij de meeste schedels is duidelijk de inslag te zien waar zij zijn doodgeslagen - erg indrukwekkend.

In de gastenboeken bij het Tuol Sleng Genocide Museum en de Chuong Ek Killing Fields lazen we overal dat mensen schreven dat ze het onvoorstelbaar vinden dat dit ooit heeft kunnen gebeuren en dat we er alles aan moeten doen om dit in de toekomst te voorkomen. Met deze boodschap sloot ook de audiotour bij de Killing Fields af. Maar als je kijkt wat er nu in de wereld gaande is, zijn dat dezelfde praktijken als die zich hier hebben afgespeeld. In Syrië worden op dit moment ook hele dorpen uitgemoord; niemand die er ingrijpt. En over 20, 30 of 40 jaar lopen we daar misschien ook wel vol verbazing rond bij een toeristische herinneringsplek en vragen we ons dan ook weer af hoe dit ooit heeft kunnen gebeuren en waarom er niets is gedaan om dit te voorkomen.

Na deze bijzonder heftige ochtend, hadden we vanmiddag beiden niet echt meer zin om nog iets te gaan ondernemen. We hebben dan ook niet meer gedaan dan een beetje op 't terras gezeten bij een cafeetje bij de Mekong rivier. Na 's avonds nog een rondje te hebben gewandeld door de buurt, zijn we op tijd weer terug gegaan naar ons hostel; morgen weer vroeg op.

Geschreven door TimNicole