Het kruiwagen effect
Meerdere keren trof ik mensen die, bij het zien van of horen over de Krui-tocht, zichtbaar ontroerd waren. Vanmorgen overkwam het mijzelf, tijdens ons bezoek aan de Eemstuin. Wat een bijzondere plek. Zo’n plek waar je hart vanzelf open gaat. Anne zei dan ook treffend: “Als je blij wilt worden, moet je zo’n Krui-tocht meelopen.”

Eemstuin in Uithuizermeeden
Niet ver van de Waddenzee ligt de Eemstuin, een krachtige plek waar groente op natuurlijke wijze wordt geteeld volgens biologisch-dynamische principes door Liz en Jouke. Iedere vrijdag staan ze op de Groningse Vismarkt en wekelijks bezorgen ze groentepakketten in de regio.

Janny leidde ons rond. Voor mij is zij een levend voorbeeld van wat ik het Grenswisselkantoor tussen hemel en aarde noem — iemand die de euro weet om te wisselen voor iets wat echt rendeert: geluk, betekenis, vervulling. Ze hielp bij het vrijkopen van een stuk van de tuin en vond haar plek in een tiny house op het terrein, bijdragend aan de tuin en de gemeenschap.
De grond is inmiddels geschonken aan de stichting Mens en Aarde en is dus nooit meer te koop. Wouter en Kathinka van de stichting kwamen ook nog even langs en liepen een stukje met ons mee.

Waddenslager in Uithuizermeeden
“Bij ons mogen varkens gewoon varken zijn,” zegt Petra trots. Buiten in de weides kunnen ze wroeten, luieren en in de modder rollen. Geen stress, geen haast. Petra leidt ons enthousiast rond. Op de eerste foto liggen de biggen knus in een nestje; de tweede toont ze drinkend bij moeder. Afgelopen week zag ik die moeder haar nest bouwen — iets wat ik nooit eerder zag, omdat ik alleen het beeld van betonvloeren in grote stallen voor me had.
In de winkel ontmoeten we Erwin. “We begonnen ooit met vier biggen,” lacht hij. “En het liep prettig uit de hand.” Nu levert hun ambachtelijke slagerij uitsluitend vlees van kleinschalige, biologische boeren die net als zij duurzaamheid en dierenwelzijn vooropstellen. Met trots zegt hij: “Ik ben nu boer, dat was ik nooit.” Bij mij was het precies andersom: ik kwam van de boerderij en ging auto's delen. Het laat zien dat je écht blij wordt als je je passie volgt. Met hulp van het dorp en crowdfunding konden ze de winkel kopen en verder opbouwen. Ze bieden een compleet aanbod aan traditioneel klaargemaakte worsten, broodvlees en vleessoorten. Rund, (bof)kip, lam en varken zijn allemaal bij ons verkrijgbaar!
In de winkel treffen we ook Joke, die een prijs ontving van de Vlinderstichting voor haar beheer van akkerranden (zie video: https://www.youtube.com/watch?v=4SKhNKB3s8g ).

’t Wieshoes in Warffum
Rond het middaguur arriveren we bij ’t Wieshoes, het kloppend hart van Vakland Het Hogeland. De naam is bedacht via een prijsvraag en verwijst naar ‘wijsheid’ en ‘de weg wijzen’. Initiatiefnemer Engbert Breuker deelt zijn verhaal over hoe hij de dorpsvereniging in Den Andel nieuw leven inblies, op creatieve wijze.
’t Wieshoes is een bruisende plek van leren en samenwerken. Leerlingen van Het Hogeland College, de plusklas van Lauwers & Eems, en het afhaalpunt van Biblionet Groningen vinden er hun plek. Het Vakland Café, cursussen, ICT-hulp, een e-LAB en zelfs een 3D-printer maken van dit huis een plek vol mogelijkheden. “Een leven lang leren,” zegt Engbert — en dat voel je hier.

Na inspirerende ontmoetingen eerder die dag, vervolgt de Krui-tocht haar pad naar het dorp Sauwerd. Daar bezoeken we de dorpswinkel, een plek van ontmoeting en van betekenis voor de hele gemeenschap. De winkel kampt met een forse schuld bij de bank – een ton. Maar het dorp laat zich niet uit het veld slaan. Met enthousiasme en vastberadenheid is men gestart met een crowdfundingsactie om deze last te verlichten. De winkel moet blijven, en de gemeenschap staat op. Hier zien we: eigenaarschap is niet altijd individueel. Soms is het iets wat je samen draagt – en daardoor ook samen oplost.

Even verderop ligt Schelligheheert, een voormalige melkveehouderij, nu eigendom van de provincie Groningen. Maar de boerderij en de omliggende 60 hectare landbouwgrond worden binnenkort afgestoten. Arie Moerman neemt ons mee in het verhaal. De stichting Schelligheheert, gevormd door dorpsbewoners, ziet een kans. Zij willen het beheer overnemen, niet om te behouden wat was, maar om te bouwen aan wat kan zijn: een plek voor duurzame landbouw, tuinbouw, landschapsontwikkeling en cultuur. Een toekomst die recht doet aan de geschiedenis, én nieuwe betekenis geeft aan het gebied. Hun plannen zijn doordacht en veelomvattend: met ruimte voor bewoning, verkeersveiligheid en zelfs compensatie voor de impact van de 380kV hoogspanningslijn. Hier groeit hoop, geworteld in de bodem van verantwoordelijkheid.

De dag eindigt in het sfeervolle kerkje van Klein Wetsinge, waar de geur van eten en de warmte van gesprekken samenkomen. Aan lange tafels wordt niet alleen gegeten, maar ook gedeeld. Verhalen, zorgen, ideeën. In de afsluitende weefdialoog geeft Anne een inkijk in de visie van Het Onderste Boven, waarin de samenleving van onderop vorm krijgt. Henry nodigt ons uit om anders naar economie te kijken: niet als een systeem van bezit, schuld en groei, maar als een ademend geheel waarin ruimte is voor zorg, natuur en gemeenschap. Als model voor een gezonde economie kunnen we naar de natuur kijken, die al miljoenen jaren het ons voordoet.

Een thema dat telkens terugkeert: de last van eigendom. Of het nu boeren betreft of dorpsinitiatieven – de druk van vastgoedlasten belemmert beweging. En toch, juist hier, in deze gesprekken, ontstaat lucht.

“De economie is klaar; het is uitgewerkt” wordt er gezegd.
Het is tijd om tot rust te komen en een nieuwe weg in te slaan.
Om opnieuw te weven.
Ooit werd de euro ook bedacht. Het bracht landen samen.
Nu willen mensen / gemeenschappen samengebracht worden.

Geschreven door Henry.kruier