We nemen afscheid van opnieuw een regenachtig Sarajevo. We rijden eerst nog even door het nieuwere deel, we willen de straat zien die sniper alley werd genoemd tijdens het beleg en het hotel waar alle journalisten destijds midden in het kruisvuur verslag deden van de oorlog. Het is een brede boulevard met moderne winkelcentra. Hier en daar nog een gebouw met kogelgaten, maar voor de rest ook hier niets wat doet vermoeden dat er mensen renden voor hun leven als ze de straat over moesten steken op weg naar werk of winkels. Uiteindelijk zijn er op sniper alley meer dan xx mensen doodgeschoten onder wie xxx kinderen.

In een poging een nieuw gezicht te geven aan de gehavende stad, is de Avaz toren neergezet. Een nogal misplaatste wolkenkrabber, die op een soort raket lijkt. Het terrein er omheen ligt nog grotendeels braak en er ligt een station uit vervlogen communistische tijden dat er uitziet als een verlaten gebouw. Het is vast de bedoeling dat in de toekomst iedereen die met de trein aankomt in de stad als eerste deze glazen toren ziet als een welkomstgroet in Sarajevo. Nu is het niet meer dan een mislukte poging tot moderniteit.

Al snel rijden we weer over de slingerende tweebaansweg richting Mostar. Hier zijn we meer 33 jaar geleden met Martin en Irene geweest, op onze 5 weken durende e roadtrip door Joegoslavië in de oude BMW van Irene's vader. Maar eerst maken we een tussenstop in Konjic. Los van een lekkere pizza en poffertjes in een hip tentje met Hollands tintje, lijkt het stadje niet zo bijzonder. Maar niets is minder waar. Konjic herbergt het grootste geheim van Joegoslavië: een ondergrondse bunker van 6,5 km lang die Tito heeft laten aanleggen mocht er een nucleaire aanval op Joegoslavië plaats vinden. Pas in 1992 is de bunker wereldnieuws geworden. Toen Joegoslavië uiteen viel heeft een van de Servische soldaten het geheim wereldkundig gemaakt.

De ingang bevindt zich achter de voordeur van een doodgewoon woonhuis tegen de rots. De deur binnen geeft toegang tot het U vormige gangenstelsel. Er zijn zo nog 2 huizen, elk ook met een ingang tot de tunnel. Niemand die zou vermoeden dat er een hele ondergrondse wereld verborgen ligt achter deze huizen. De tunnel is in het diepste geheim gebouwd. De fabriek die er boven op staat is de perfecte dekmantel. Al het bouwmateriaal dat gebruikt is voor de ondergrondse tunnel, leek te zijn bedoeld voor de fabriek bovengronds. De gids vertelt dat zelfs de dorpelingen niet wisten van het bestaan van de tunnel. Bij de onthulling waren zij net zo verbaasd als de rest van de wereld.

Binnen zien we de eetkamer voor de soldaten, de technische en communicatieruimtes, de vergaderzalen en de privé vertrekken van Tito en zijn vrouw. Er was plaats voor 600 soldaten en xx generaals. Het geheel is een perfecte, nooit gebruikte tijdscapsule van de jaren 70, de belichaming van de nucleaire gekte tijdens de koude oorlog. De kaart in de communicatie ruimte doet vermoeden dat er nog een heel aantal andere bunkers moeten zijn, maar deze zijn dan in elk geval tot op heden niet ontdekt. De kosten van het megalomane bunker zijn onwaarschijnlijk en dat voor iets wat Tito zelf niet eens meer af heeft gezien.

Overal hangt moderne kunst en daarmee is het waarschijnlijk de coolste galerie van het hele land. De gids vertelt dat de eigen bevolking deze kunst niet echt waardeert en lijkt blij te zijn met mijn enthousiasme hierover.

Binnen de groep ook een hele enthousiaste Bosniër en zijn vrouw. Ze zijn een paar dagen op vakantie in eigen land en komen net uit Mostar. Ze maken nadrukkelijk contact met mij en met ons, delen tips en vertellen honderduit. De gids vraagt de man herhaaldelijk om haar verhaal niet te saboteren. Als we buiten staan praten we nog wat door en wisselen we Facebook gegevens uit. Amer heeft een zus die met een Belg is getrouwd en in Antwerpen woont. Als de corona voor is willen ze er beslist naar toe. Wie weet zetten ze Sittard ook op het lijstje.

In Mostar hebben we een superdeluxe appartment. Met alles erop en eraan. Enige nadeel is de slaapbank, maar ja, er zal altijd wat zijn. Het is wel wat verder van het centrum, zo'n 15 minuten lopen, maar aangezien dit vooral voetgangersgebied is met winkeltjes valt dat heel erg mee. We lopen nog even door de ene straat die het oude centrum rijk is. Aan weerszijden van het straatje dat naar de beroemde brug leidt restaurantjes en winkeltjes. Het ademt een gemoedelijke en gezellige sfeer uit met moslimfamilies en westerse toeristen die flaneren en foto's maken op de brugr. We eten in een traditioneel restaurantje en volgens Marc is het het lekkerste dat we hier hebben gegeten. Dus voila: een foto.

Geschreven door 4opreis.reisverhalen