Joepie, vandaag geen wekker! We werden wel wakker door het vroege zonlicht en de vroege vogels (zowel de dieren als mensen die al in de weer waren). Een zalige koude douche zorgde ervoor dat we helemaal wakker werden. Toen wisten we nog niet hoe we het warme water konden verkrijgen ;-). We gingen naar de open verandah voor een heerlijk ontbijt. Mama at zelfgebakken brood met zelfgemaakte jam, zelfgemaakte pindaboter en een eitje van de eigen kippen. Ik at de lokale porridge. Ik kreeg echter maar een derde op, wat een zware maaltijd! Beiden aten we nog een fruitsalade met fruit van eigen kweek.
Hierna zochten we Elke op in haar huis op het domein om enkele activiteiten te regelen die zij sterk aanbeveelde. We kletsten even met haar over de werking van de Tikondane gemeenschap en gingen toen terug naar de verandah waar Christine (de rechterhand van Elke) ons opwachtte. Christine gaf ons het volgende uur een rondleiding op het domein. Zo bezochten we de plaatselijke bibliotheek, leerden we Tiko academie kennen waar computerlessen worden gegeven, bezochten we de shop met lokaal gemaakte producten en souvenirs, kregen we uitleg over het composttoilet (doe nooit pipi en kaka in hetzelfde toilet is de boodschap). Raar maar waar, men verzamelt feces, laat deze drogen onder een plastiek en gebruikt deze dan in de moestuin. Christine gaf ook uitleg over het weken, drogen en malen van sojabonen bedoeld als supplement voor de ondervoede kinderen en ook zagen we hoe zonnebloemolie wordt verkegen en hoe pindanoten verwerkt worden. Daarna wandelden we langs de kleuterklas waar plaats is voor zestig kinderen. De Tikondane gemeenschap telt 60 kleuters en 450 lagere schoolkinderen. 85 mensen werken als leerkracht, naaier, kapper, tuinier, boer, dierenverzorger, taxichauffeur, gids, keukenhulp, chef, ... in Tikondane lodge. Deze personen worden amper met geld vergoed omdat er te weinig inkomsten zijn, maar ze krijgen eten en gezondheidsopvolging en -voorlichting. Ook educatie over het duurzaam telen van gewassen en de inzet van dieren daarbij wordt hen aangeboden. En soms krijgen ze zaden als vergoeding om thuis zelf te telen. Vrijwilligers zijn ook belangrijk voor de gemeenschap en wij bevelen, na het zien en beleven van Tiko, deze plaats ten zeerste aan voor mensen die vrijwilligerswerk willen doen, op welke manier dan ook. Ik krijg al toekomstplannen en besef hier echt wel wat ik wil in de toekomst (eindelijk!).
Na de klassen gingen we naar de dierenverzorger die ons een kippenpilootproject voorstelde alsook de eenden, konijnen, cavia's, geiten, ezel, ... toonde. De ezel wordt ingezet als transportmiddel. De dieren zijn een belangrijke schakel in het voedingspatroon. Hier werkte men een 19 stappenplan uit om voedzaam te eten en daar spelen de dieren een belangrijke rol in. Dit programma houdt stappen in om het land duurzaam te bewerken. Zo worden geen artificiële fertilizers meer gebruikt, wordt geen land meer platgebrand en geen gronden meer uitgeput.
We zagen een klein hutje dat een toilet voorstelde. Dit toilet is een put met een deksel op waar een gat in zit en men zijn behoefte in doet. Is de put vol? Dan bedekt men die met zand, breekt met het hutje af en verplaatst men het toilet naar een volgende lege put. Men plant telkens een boom op een volle put en die groeit wonderbaarlijk uit tot een grote vruchtrijke boom. Dit is pas een ronde cirkel, de circle of life.
Daarna gingen we de moestuin in waar zes tuinmannen dagelijks (zelfs op zondag) in werken. Hier worden zoete aardappelen, ajuinen, wortels, tomaten, ... gekweekt. Men gebruikt een methode waarbij men putjes vult met compost, aarde en dan een zaadje plant en water geeft. Sommige planten worden voorgezaaid in kleine potjes en dan verplant. Momenteel verpakt men zaden uit de voorraadkamer om die vervolgens uit te delen.
Ook maakt men hier veelvuldig gebruik van de garden bag, een stoffen zak die als moestuin dient. Men vult die met een laag aarde, een laag compost, stenen, een laag aarde, een laag compost, ... en dan maakt men inkepingen waarin men zaden plant. De verschillende soorten planten groeien langs alle kanten uit de zak. Enkel elke dag wat water (of urine) geven en de groei is verzekerd! De mangobomen, de papayabomen en de casavaplanten groeien er ook weelderig ondanks de droogte die al negen maanden aanhoudt.
We maakten nog even kennis met de bakker en zagen hoe de scholieren een warme voedzame maaltijd kregen (gesponsord door de overheid omdat ze school lopen).
Na deze heel boeiende rondleiding praatten we nog na met Christine bij een drankje. Wat we de voorbije dagen al verwacht hadden: donder en de eerste regen. Heftige regen! Deze zorgde voor wat verkoeling tot opluchting van iedereen. Christine deelde haar levensloop met ons. Wij mogen onszelf allemaal zo gelukkig prijzen, beseften we achteraf. Wat sommige mensen moeten doorstaan... struggle for life... en toch die blije glimlach op het gezicht van de Zambianen. Zambia zou een van de armste landen ter wereld zijn met heel veel ondervoeding, zeker in januari en februari wanneer de voorraden op zijn en men wacht op de nieuwe oogst.
Elke nodige ons uit om door de regen in een taxi mee te rijden naar de immigratiedienst. Zo konden we een glimp van Katete opvangen.
Na een lekkere lunch en een babbel met Nadia die hier drie maanden vrijwilliger is (student pedagogiek in hbo) gingen we naar de verandah voor het bijwonen van een kleren"verkoop". Alle werknemers kregen een pluim (1 kwacha) en een gekleurd stokje (10 kwacha) waarmee ze konden opbieden tegen mekaar voor het getoonde kledingstuk. De kledij werd geschonken door bezoekers aan Tiko. Een man met een geklede broek en hemd kon een colbertje "kopen". Hij was zo blij ermee en glunderde echt. En daardoor waren wij ook heel blij. Een peuter meisje kreeg een poppenkleedje aan en paradeerde met een grote glimlach. Een vrouw kon een foulard kopen die ze trots op haar hoofd bond. Echt super hoe tevreden de mensen zijn met wat ze hebben. Wij kunnen er een voorbeeld aan nemen. Ik denk echt dat het belangrijk is dat we ons bewust zijn wat een luxepaardjes wij zijn. Consuminderen zou een streefdoel voor de Westerling moeten zijn. Tevreden zijn met wat je hebt en niet altijd meer willen. Denk jij ook eens na voor je een nieuw kledingsstuk koopt?
Na deze leerrijke activiteit zetten we ons op de bank onder de verandah en kletsten we over waarden, normen, ervaringen, ... het deed deugd om eens niets te doen, te reflecteren en te genieten van een tas thee en koffie. Ook de verkoelende regen deed deugd. Voor het eerst was een trui welkom.
'S avonds genoten we van een lokale maaltijd: rijst, kip van eigen kweek en witte kool (voor mama) en een andijviesmakende groente. Puur, lokaal en heel lekker en voedzaam!
We trokken ons terug in het "livingetje" bij de kamer met een tas thee en hadden nog een boeiend gesprek met Nadia. Plots viel de elektriciteit uit. Dat is hier schering en inslag waarbij mama nog steeds verschiet. We babbelden nog even verder bij een klein lichtje en kropen dan in bed. Slaapwel!

Geschreven door Heleen85dagenafrika