Bestemming in Polen is een camping in de buurt van Oświęcim – Auschwitz. Dat staat op de bucketlist van Wil René. De camping in de buurt blijkt een resort te zijn. Met hotel, wellness, zwembad met rieten parasols in het meer, waterfietsen, restaurant, tennis-, bowlingbaan en disco. Het is vrijdag eind van de middag en de camping blijkt vol te zijn. De receptioniste gaat nog een reservering checken. En die blijkt niet meer te komen. Dus we hebben mazzel. We krijgen een pasje voor de toegangspoort en rijden een inderdaad vol terrein op met alleen maar Polen. Even denk we Duitsers en Engelsman te ontwaren maar ze spreken allemaal Pools. En wederom voel ik me onthand want ik spreek geen woord Pools. Dus duimen dat we met Engels terecht kunnen. In de daaropvolgende dagen blijkt dat meestal te kloppen. Vaak wordt dan wel een jongere collega erbij gehaald. En anders gebruiken we de google-vertaalapp. Of we doen een varken na om te weten of het varkensvlees is 😊.

Zaterdag 21 augustus. Auschwitz is 15 km fietsen. We lunchen er eerst want om kwart voor een hebben we een Engelstalige rondleiding en die duurt 3,5 uur! Met de vertaalapp regelen we een bagel blauwe kaas, een met kalkoen en een zoete croissant. Die laatste is een verrassing want de croissant is gevuld met losgeklopte mascarpone, vers fruit en versierd met een Macaron. Het is heerlijk maar het duurt heel lang voor ze alles klaar hebben. We moeten racen om op tijd bij de ingang te zijn. Het verzoek was om een half uur eerder te komen. Dat worden 10 minuten. De veiligheidsprocedures zijn als bij een vliegveld. Tas in bakje door de scanner en dan zelf door een poortje. In de rij voor een koptelefoon en kastje. We zien dat er gelijktijdig vier tours vertrekken in het Frans, Italiaans, Pools, Engels. Een kwartier later nog een in het Engels en Pools. Enz. Iedere groep is zo’n 15 personen. Het eerste uur staan we regelmatig in de file. En die drukte is niets vergeleken met de hoeveelheid gevangen die in dit eerste kamp in ellendige toestand moesten leven en werken. Auschwitz I is aanvankelijk een gevangenis voor politieke en krijgsgevangenen. Maar groeit al snel met lokale Joden en Duitse criminelen. In dit kamp worden medische experimenten gedaan (Mengele) en tests met Zyklon B (gas). In de barakken zien we nu spullen tentoongesteld die de Nazi’s van de gevangenen innamen. Zorgvuldig gesorteerd: kammen, brillen, schoenen, tassen, pannen etc. De meest nare aanblik zijn de kilo’s haren. Vrouwen werd hier kaalgeschoren en het haar werd naar textielfabrieken gestuurd die er dekens van maakten!?! Hoewel de gids heel ernstig vertelt en meermaals vertelt over het lijden, blijft het abstract. De zon schijnt, de bomen en het gras zijn groen. En ook al heb ik heel veel verhalen van ooggetuigen gelezen – het zijn altijd relatief kleine contexten. De impact wordt pas voelbaar als we met een busje naar Birkenau – Auschwitz II gaan. We stoppen bij het bekende poortgebouw met de spoorrails. De schaal is enorm – ooit 175 ha nu iets kleiner. De meeste stenen barakken staan nog overeind. De houten zijn verdwenen maar de schoorstenen van die barakken staan nog overeind. In iedere stenen barak zaten 700 mensen, in de houten 400. Op het hoogtepunt in aug ’44 zaten hier 88.000 gevangenen! Dit kamp is in ‘42 gebouwd omdat er 100.000 Russische krijgsgevangenen zouden komen. Het dorp Birkenau wordt ontruimd en met de stenen van de huizen worden nieuwe barakken gebouwd door de dwangarbeiders zelf. En als de stenen op zijn met hout. Was Auschwitz I een concentratiekamp waar mensen overleden door uitputting, mishandeling, ziekte - dit kamp wordt met de bouw van twee gaskamers en later vier crematoria – een perfecte moordfabriek. En in deze barakken zaten alleen mensen die jong en enigszins gezond waren om te werken. Dat het kamp niet meteen die moordfabriek was zien we als we een barak inlopen waar ooit kinderen zaten. Net zo opeengepakt als de volwassenen. Tekeningen van kinderen met speelgoed staan nog op de wand. Gruwelijk en het wordt nog naarder als we op het perron staan waar in 1944 de wagons stopten – dichtbij de gaskamers. Mensen hadden vaak dagen in erbarmelijke omstandigheden in overvolle wagens gezeten. En dan moesten ze in twee rijen (mannen en vrouwen apart) naar de kamparts die dan naar rechts wees (gaskamer, m.n. Joden, Sinti en Roma, kinderen, ouderen, zieken en gehandicapten) of links - in staat tot arbeid, tenminste als er behoefte was aan werkkracht want anders ging iedereen door naar de gaskamer. Alleen dat wisten degene die naar links gingen niet. Die kregen te horen dat ze zich mochten opfrissen en daarna wat te eten zouden krijgen… Een heerlijk vooruitzicht na die reis… In 1944 was dit kamp, de moordfabriek, een geoliede machine. Een 24-uurs bedrijf. Nazi’s waren niet geïnteresseerd in mensen alleen in werkkracht. Het werk (eten maken, lijken verbranden, administratie, onderhoud, brandweer, schoonmaken etc.) in het kamp wordt door de gevangen zelf gedaan. Allemaal heel efficiënt.
Wat het meeste indruk maakt is de omvang van dit vernietigingskamp. Als je hier loopt, voel je vooral dat. En het blijft onbegrijpelijk en beangstigend dat wij – mensen – dat hebben veroorzaakt. Schatting is dat 1,1 miljoen mensen in Auschwitz zijn omgekomen “vermoord en bezweken” en slechts 200.000 mensen hebben het overleefd. De zon en het groen van het gras voelen misplaatst. Het zou somber weer moeten zijn met zand en modder. Anderzijds toont het ook de kracht om door te gaan. En te blijven herinneren wat de gevolgen van woorden (ideologie) kunnen zijn. We mogen niet vergeten. “Those who do not remember the past are condemned to repeat it” – een uitspraak van een van de overlevenden.

https://youtu.be/VQx-EtTh6KI

Zondag 22 augustus. Dat ik gisteren veel gelopen heb, voel ik vandaag ook nog. Ik heb, waar ik kon, gezeten maar zeker het tweede deel was een flinke wandeling over het vernietigingskamp. Maar doordat je hoofd probeert te bevatten wat er zich hier heeft afgespeeld, voel je pas aan het eind van de wandeling dat het lopen niet meer makkelijk gaat. Gelukkig nog met de bus terug. Wat echt niet Corona-proof is. Als we ergens een groot risico hebben gelopen is dat daar. Volgepakte bus en de helft van de passagiers heeft geen mondkapje. In Polen zijn mondkapjes in publieke ruimtes verplicht maar veel Polen doen daar niet aan mee. Blijkbaar zit er geen controle op of geen consequenties voor restauranthouder of winkelier want zij dragen zelf ook vaak geen mondkapje.
Fietsen is een goede remedie voor pijnlijke spieren, dus fietsen we zo’n 19 km door de heuvels naar ‘t stadje Andrychow. Wat opvalt is dat er veel huizen gebouwd worden. De grond is hier blijkbaar goedkoop want ze worden op een groot perceel gezet. Deze nieuwe huizen zijn wit, terwijl de oudere huizen veelal ‘n kleurtje hebben. Van paars tot grijs. De wat oudere huizen hebben grof stucwerk. Bij nog oudere huizen ontbreekt ook dat vaak en zie je betonblokken met laagjes baksteen als versiering. De alleroudste huizen zijn van horizontale houten palen met een witte leemlaag ertussen. Ze lijken daardoor gestreept. Het is zondag en we zien bij menig kerk de gelovigen buiten op de trap staan luisteren. Dit is de geboortestreek van wijlen paus Johannes Paulus II. Het is even voor twaalf en stadje doet verlaten aan. In het park hangen rood-witte afzetlinten, er wordt een kraampje met snoep opgebouwd. We zijn blijkbaar te vroeg. Dan maar lunchen. Lekker maar wederom vreselijk traag. Kiezen we ze uit, hoort het bij de volksaard? In het park klinkt enthousiaste Poolse volksmuziek. Een gezin (?) staat op het podium te zingen met violen en accordeon. Naast de snoepkraam staat een kraam waar je bier en worst kunt krijgen. Er staat wat volk verspreidt in het park. Wat de aanleiding van het optreden is ontgaat ons. We gaan maar boodschappen doen en fietsen terug. Het is net als gisteren heerlijk zomers weer. Ongeveer 25 graden. Nog genieten want morgen gaat het regenen. De hele dag zeggen ze….
Maandag 23 augustus. De Poolse vakantie is waarschijnlijk afgelopen. De camping loopt leegt. Het is vannacht inderdaad gaan regenen. Bij het toiletgebouw staat een tafel met stoelen waar een Pools gezin luncht. Met drie kinderen in een kleine camper met de regen is een uitdaging. We raken met ze in gesprek omdat we niet kunnen lezen welk programma de wasdroger aangeeft. Hij blijkt een beetje Engels te spreken omdat hij met z’n vrouw 4 jaar in Belfast heeft gewoond. Zijn oudste dochter is daar geboren. In 2010 zijn ze teruggekeerd naar Polen. Het verdiende goed maar de Engelsen zijn zo afstandelijk. Ze misten de gezelligheid, familiebanden, met vrienden vissen, een feestje vieren. Dan maar wat minder verdienen. We proberen zijn dochter te verleiden om ook Engels te spreken want dat krijgt ze op school maar de lippen blijven stijf op elkaar. Ze durft niet. Vroeger was het Russisch of Duits op school, beide talen verafschuwd hij. En toch komt er af en toe een Duits woord tussendoor (Grenze, Schinken😉). Behalve de was doen, hebben we ons vandaag laten verwennen. Een gezichtsbehandeling in het wellness-centrum van het hotel, en ook meteen gebruik gemaakt van de sauna en het zwembad. Helaas met zwemkleding maar och het breekt de regendag. Morgen rijden we stukje verder naar Krakau. Buienradar zegt helaas nog steeds regen…

Geschreven door Hellie