De camping ligt zo’n 15 km van het centrum. De campingbaas heeft uitgelegd dat we langs rivier de Sava kunnen. En dan vlak bij het centrum de brug oversteken. Deze route is bijna 20 km maar het is nog vroeg (9 uur). De Sava is een redelijke rivier met enorm brede uiterwaarden. Later leren we dat gedurende twee weken in het voorjaar die ruimte heel hard nodig is. Dan komt het water uit de alpen. Voor nu balen we een beetje want het is een karrenspoor met losse stenen. Dus niet harder dan 13 km/u. We rijden helaas uit de wind in de volle zon en dat is het afzien – ook al is het nog vroeg. Als we de brug bereiken begint de volgende uitdaging. De drukke stad in terwijl fietspaden ontbreken. Net als de locals fietsen we dus op de stoep die we delen met voetgangers, geparkeerde auto’s, lantaarnpalen, bomen, verkeersborden, brandpompen, slagbomen. Het lijkt wel een parcours. Met als extra aandachtspunten het ontbreken van stukken asfalt, putten, stoepranden, bewoners die uit hun deur (kunnen) stappen. Eind van de middag slalommen we volleerd de kortere route dwars door de stad terug.
We hebben de stad voornamelijk op de fiets bekeken. Geen bezoek aan een kathedraal, middeleeuwse toren of ondergrondse gangen. Geen museum maar de kunst op straat bekeken. Street Art. Ik las het als een van de 101 een dingen die je in Zagreb kunt doen. Een Kroatische blogger schreef het als antwoord op de vraag van vrienden welke 5 dingen ze beslist moeten zien/doen. Het is een fantastische blog: www.travelhonestly.com/things-to-do-in-Zagreb/ Dus fietsen we langs muren en leegstaande panden in binnenstad en buitenwijken. Om soms tot ontdekking te komen dat het overgeschilderd is of door de aardbeving van vorig jaar deels is vernield.
11 augustus fietsen we met Bruno van Blue Bike door het Zagreb van na WOII. Met de titel Back to Socialisme vertelt hij over de tijd dat Kroatië deel uitmaakte van Joegoslavië. Terwijl het Oostblok onder de invloed van communistische Rusland komt, houdt maarschalk Tito de deur dicht. Als oorlogsheld (tegen de fascistische Italianen en Duitsers) brengt hij 7 Slavische volken in één republiek. De communistische partij wordt omgedoopt tot socialistisch. Hij bestuurt het land met stevige hand maar is minder streng in de communistische leer als de Sovjet-Unie. En daarmee balanceert het in de koude oorlog tussen de Westen en het Oosten. Het vormt de aard van de Kroaten denkt Bruno. “We zijn ‘pussies’. Zijn voorzichtig in onze woorden, wegen af, wat zal de buurman denken.” Die flexibiliteit is er ook met regels. Want het blijkt dat op de stoep fietsen verboden is maar op straat is domweg te onveilig dus fietst iedereen op de stoep. ”Een ander kenmerk is dat we blijven hangen in probleem denken. Niet zoals jullie die dan gewoon gaan aanpakken.” Zo zou ik Nederlanders met hun poldermodel niet beschrijven maar zo heeft hij het tot nu toe ervaren.
Terug naar de geschiedenis. Net als het Rusland voor de revolutie is Joegoslavië voornamelijk agrarisch en met de komst van Tito neemt de industrialisatie een grote vlucht. Mensen trekken naar de stad en voor de arbeiders worden er in de jaren ‘60/’70 grote torenflats gebouwd aan de buitenrand van Zagreb. Zonder voorzieningen waardoor de flats decennia continue van eigenaar veranderen. Dat probleem is pas tien jaar geleden aangepakt met de bouw van een museum (geen effect), bouw van een winkelcentrum en barretje onder in de flat (bingo.) Nu is het een wijk waar mensen wel willen wonen. “En komen Stedenbouwers uit de rest van de wereld kijken naar onze aanpak”, vertelt Bruno enigszins verbaasd. Kroatië kent geen sociale woningbouw. Iedereen koopt. Hier is geen tekort aan woonruimte. Een flatje met twee slaapkamers kost 100.000 euro (omgerekend want Kuna is de lokale munt). Hij woont zelf in het centrum en de aardbeving (5.4) leverde vooral daar schade aan de binnenkant van gebouwen. De muren zijn zeker 30 cm dik dus die blijven wel staan. Maar veel mensen zijn muurtjes gaan wegbreken (een mooi loft maken) en die bleken dus dragend te zijn. “Zijn er dan controles door de overheid bij verbouwingen? Nou nee, mensen zijn eigenaar van de woning, geven wel door wat ze doen maar verder moeten ze dat dus zelf weten. Maar na de aardbeving is wel iedereen op zoek naar de bouwvergunningen 😉.”
Dat Tito ook niet zo streng in de Communistische leer was, blijkt ook wel uit het toerisme dat al in de jaren ’70 bloeide. Toeristen uit het westen én uit Oostblok. Tito flirtte met m.n. Amerikaanse investeerders. En na de verzelfstandiging in ’91 ging de deur wagenwijd open. Met als nadeel dat investeerders gebieden opkopen en gebouwen neerzetten zonder oog te hebben voor de omgeving, alleen uit op winst, aldus Bruno. En hij is niet tegen kapitalisme maar “we hebben het socialisme te snel losgelaten. Tito was a good guy”.
Bruno is even oud als ik, woont met zijn vrouw en twee kinderen in het centrum van de stad (“altijd een kamer tekort, maar iets groter gaan wonen kost evenveel als ik destijds voor mijn appartement heb betaald”). En hij is een
• Fervent wandelaar en fietser: de bergen achter Zagreb kennen geen geheimen meer voor hem;
• Socialist: Hij is zo blij met de nieuwe, jonge, groene burgemeester – zo veel beter dan de godfather die ze 20 jaar hebben moeten verduren;
• Internetter: Hij moedigt zijn kinderen aldoor aan hun informatie op internet te zoeken en het niet aan hem te vragen. “Kroatië is goed in IT, we verdienen daar nu ons geld mee”;
• Fan van zijn stad; “de stad is hartstikke veilig. Mijn kinderen mogen rustig ’s nachts op stap, ook mijn dochter”. (Als we ’s avonds aan de ober vragen waar we de fiets kunnen neerzetten, kijkt hij bezorgd. Dat zijn dure fietsen, zet ze maar binnen!?!);
• Enthousiast verteller. Zo laat hij een gouden bal zien die een kunstenaar heeft neergezet met als titel Zon. Waarop een andere kunstenaar de andere planeten op schaal in de stad heeft geplaatst. En laat even later een klein balletje dat aan de gevel naast een pinautomaat zit, zien. Zo leren kinderen ook wat het heelal te bieden heeft. Etc. etc.
Na zoveel info - en ik heb maar een deel opgeschreven – en hitte (de temperatuur is opgelopen tot 34 graden) zijn we toe aan een lange pauze. Zagreb is heel groen, veel bomen en parken wat het klimaat toch dragelijk houdt. In een ervan overleggen we wat we vanmiddag nog willen doen. Eigenlijk niks meer mijn hoofd zit vol. De camper die in de volle zon staat is geen aantrekkelijke bestemming. Ik wil al n tijdje naar de kapper, laat ik dat doen. Stiekem hopend op airco. Het kostte even moeite om te weten wat een kapper in het Kroatisch is, maar twee straten verder zit Frizerski salon Nena. In dit 19e -eeuwse deel zitten heel veel binnenplaatsen met bedrijfjes, huizen, tuintje, parkeerplaats. In een ervan zit dus de kapper. Gelukkig kan ik zonder afspraak terecht. Of ze mijn haar ook kan verven. Grijs haar is lastig heb ik eerder gemerkt. Dat kan. We overleggen. Wil René is voorstander van wat roder maar dat raadt ze strikt af. Ze stelt voor mijn oorspronkelijke kleur te kiezen en zoals highlights tussen het grijs te weven. Als het dan uitgroeit is het niet zo lelijk. Ze is wel 3 uurtjes bezig. En helaas geen airco, wel een plastic kapmantel voor de verf ;(. Wil René zoekt ondertussen een masseur wat op de bonnefooi niet makkelijk blijkt te zijn. Uiteindelijk weet hij om half zes een plaatsje te bemachtigen. Mijn kapster zit in een rolstoel. Ze heeft een auto-ongeluk gehad en verloor behalve het loopvermogen ook haar man en zus. Ze had kleine kinderen (3 en 8) dus knokte ze zich terug. En in Kroatië zijn er geen aanpassingen zoals in Nederland of London waar je overal zo makkelijk met je rolstoel kan komen. Waar je niet als gek wordt versleten als een beperking hebt. Dus soms denkt ze eraan om ergens anders haar bedrijf te starten. Het gesprek voeren we in het Engels wat ze gebrekkig spreekt. Af en toe helpt een klant of de leerling-kapster met vertalen. En het eindresultaat is verbluffend, vind ik. Ze vroeg me wat voor een coupe ik wilde en ik heb een foto zien van een grijze Jamie Lee Curtis. Nou het ziet er bijna hetzelfde uit.
We eten in Vinodol net als de kapper gelegen in een van de binnenplaatsen, waar we de fietsen binnen mogen zetten. Nou ja binnen, we eten “buiten” op de binnenplaats. Door het deels gesloten dak zijn de huizen op de binnenplaats niet zichtbaar en de zon evenmin. Het is nacht als we de terugfietsen langs de Sava. Onze gids Bruno vertelde dat je heel goed aan de stadskant op de dijk kunt fietsen, de snelweg over kunt steken en het laatste stukje over een rustige weg. Hij heeft gelijk. Met veel hogere snelheid fietsen we langs de Sava, de mond goed gesloten want het wemelt van de muggen. Morgen gaan we naar het Noorden want de temperaturen gaan hier stijgen tot 38 die weekend. En dat is niet leuk meer. 34 was al te heet vond ik.

https://youtu.be/YhlefvEBvx0

Geschreven door Hellie