Alweer een mooie dag om er op uit te trekken.
Op het programma voor vandaag staat een bezoek aan de Gemeentegrot, dit is ook een oude mergelgroeve waarin rondleidingen verzorgd worden. Dat kan te voet of met een treintje. Wij kiezen voor de laatste optie, deze rondleiding duurt een half uur.

Er zijn verschillende grotten in Valkenburg, maar de Gemeentegrot is de enige waar je een rondleiding met een treintje kunt volgen. Er liggen geen rails in de grot, het treintje rijdt op wielen met banden en bestaat uit een elektrische trekker met daarachter wagonnetjes. Het rijden door de bochtige smalle gangen vergt wel wat stuurmanskunst van de gids.

De Gemeentegrot ligt onderaan de Cauberg, vlakbij het centrum van Valkenburg. De auto parkeren wij om de hoek in de parkeergarage 'Parking 't Centrum'. Met een paar minuten lopen zijn wij bij de ingang van de grot. Er zitten al een aantal mensen te wachten op de rondleiding van 12.00 uur en wij kunnen ook met deze groep mee. De entree is 9 euro per volwassene.

Even iets over deze Gemeentegrot (teksten geleend van hun website):
De Gemeentegrot Valkenburg is een wonderlijk stukje natuur, maar door mensenhanden gemaakt. Onze gidsen nemen je graag mee naar de mooiste plekken in de groeve. Samen dalen jullie af tot een diepte van wel 72 meter onder de grond en gaan jullie op zoek naar de ongekende schatten van de mergelwereld.

De Gemeentegrot is geen grot maar een groeve, een mergelgroeve, die ontstaan is door het uitbreken van mergelblokken. Waarom? Omdat het gangenstelsel door mensen is gemaakt. Grotten ontstaan op een natuurlijke wijze. Mergel is namelijk een zachte kalksteen die zich makkelijk laat breken en verzagen. Waardoor je er goed mee kunt bouwen. De Romeinen bouwden er hun villa’s mee en de middeleeuwse kasteelheren van Valkenburg hun burchten. De mensen die de mergel (nog steeds) winnen noemen we Blokbrekers.

De Gemeentegrot is een oude kalksteengroeve, waar tot ongeveer 1950 mergel werd gewonnen. De mergel is ontstaan in de tijd dat heel Europa nog een binnenzee was (ruim 140.000.000 jaar geleden). Mergel bestaat uit miljarden laagjes kalkskeletjes van de diertjes uit die zee. Dat verklaart ook de grote hoeveelheid schelpen die nog in de mergel zitten. De Romeinen waren al bezig met het delven van mergel en vanaf het jaar 1500 de blokbrekers.

Huizen in Valkenburg en verre omgeving zijn veelal geheel of gedeeltelijk uit mergelblokken opgetrokken. De Romeinen bouwden reeds 2.000 jaar geleden hun villa’s en versterkingen met dit materiaal. Tot op de dag van vandaag wordt er nog mergel gewonnen in de Sibberberg. Deze steen uit een groeve in het Valkenburgse kerkdorp Sibbe wordt hoofdzakelijk voor renovatieprojecten gebruikt.

In de jaren vijftig van de vorige eeuw stopte het blokbreken in de Gemeentegrot. Omdat zij simpelweg was ‘uitgemergeld’. Oftewel de goede mergel was op! Sindsdien is dit reusachtige gangenstelsel van zo’n tweeduizend gangen enkel nog in gebruik als toeristische attractie. Deze tweeduizend gangen beslaan zo’n 110 hectare, zegge zo’n 150 voetbalvelden! Zou je al die gangen achter elkaar leggen dan krijg je een route van rond de 70 kilometer, waarbij u als bezoeker er een kleine twee van verkent, samen met een gids.
.

• -------------------------------------------------------

Tot zover de info van de website. Ook de gids die het 'treintje' door de gangen bestuurt vertelt deze informatie tijdens de rit. Hij vertelt over de schilderingen (houtskool- en krijttekeningen) en de beeldengalerij gemaakt door studenten van de Academie Sint Joost uit Breda. Ook vertelt hij over hoe mensen tijdens de Wereldoorlogen zich in de grot schuilhielden. Bovendien rijden wij door de atoomschuilkelder uit de Koude Oorlog. Gelukkig is de grot daarvoor nooit gebruikt. De gids vertelt over de grote metalen drukgolfdeur die nu open staat en waar wij door binnenrijden, hij vertelt over de teksten op de muren betreffende hoeveel mensen er per ruimte konden verblijven, de zit- en slaapbanken staan er nog zoals zij vele jaren geleden zijn neergezet, wij rijden langs de toiletten en douches. Het is bizar om dit te zien en er over te horen.

Wij zitten in het eerste wagonnetje voorin en proberen wat te fotograferen. Het jammere is dat er heel weinig verlichting is, soms gaat er een schijnwerpertje aan gericht op een tekening of beeldhouwwerk, maar om te fotograferen is er veel te weinig licht. Daarbij schut het treintje door de bobbelige ondergrond. De meeste foto's zijn mislukt (ik zal toch een paar onscherpe foto's erbij plaatsen), maar diegene die acceptabel zijn geven toch wel goed weer wat er zoal te zien is ondergronds. Op het diepste punt staat water in de grot, men heeft er een bootje in gelegd.

En na een halfuurtje verlaten wij de grot en staan wij weer buiten. Toch was het zeker de moeite waard om te zien.

De auto laten wij staan en lopen via de Grendelpoort het centrum van Valkenburg verder in. Ik maak onderweg nog een paar foto's.
Lunchen doen wij op het terras van restaurant 'Bie Geurten'. Fijn buiten zitten onder de overkapping en genieten van het smaakvolle broodje.

Vanmiddag willen wij nog wel een wandeling maken. Uit de wandelingenfoldertjes die bij de receptie van het vakantiepark staan, hebben wij een vrij vlakke wandeling uitgezocht, bij het plaatsje Houthem aan de westkant van Valkenburg, die als titel heeft: "Rolstoelrondje Houthem (circa 5 kilometer)". De wandelroute zal ons brengen door weilanden en langs de rivier de Geul.

Het is nog geen 10 minuten rijden naar het startpunt van deze wandeltocht, het (gratis) parkeerterreintje tegenover 'Café de Holle Eik' in Houthem.
Houthem is een kerkdorp en ligt vastgebouwd aan het buurtschap Sint Gerlach, waarmee het vaak in een adem wordt genoemd: Houthem-Sint Gerlach. De naam Sint Gerlach komt van de patroonheilige van de gelijknamige parochie: Gerlachus van Houthem.
Hij leefde hier als kluizenaar in de 12de eeuw en er ontstond verering rondom zijn graf. Er werd een klooster gebouwd, een kerk en een kasteel. Samen is dit nu te bezichtigen en te bezoeken als Château St. Gerlach.

Leuk om te weten: Houthem heeft het enige overgebleven houten stationsgebouw van Nederland, uit 1903. Het is station Houthem-Sint Gerlach en is niet meer als stationsgebouw in gebruik. In 2012/2013 werd het verbouwd tot vakantiewoning. Er zijn nog wel perrons waar de trein tussen Maastricht en Heerlen stopt.

Eerst lopen wij een stukje door het plaatsje en komen onder andere langs de Sint-Gerlachuskapel.
Even later voert de route ons met een smal, onverhard wandelpad tussen weilanden door. Via bruggetjes steken wij de rivier de Geul en de molentak van de Geul over.
En dan staan wij opeens bij Herberg de Geulhemermolen op de stoep, In het gehuchtje Geulhem bij Berg en Terblijt. Hier waren wij op dag 12 van deze vakantie ook al een keer, op vrijdag 7 juni 2024.

Ik heb toen een foto geplaatst van de achterkant van het molengebouw en schreef dat de watermolen geen waterrad meer heeft. Broer Paul betwijfelde dat, want volgens hem is er op de foto wel een waterrad te zien. Ik dacht dat er een waterrad buiten het gebouw zou hebben gezeten, maar misschien zit het wel binnen de muren van het gebouw.
De huidige molen en woonhuis stammen uit 1768. Tot 1955 was de molen in gebruik als korenmolen.

Nu is de gelegenheid om dat eens te onderzoeken. Achter de molen is een stuw in de Geul en het blijkt dat die uit twee delen bestaat. Hiermee kan het waterpeil en daarmee de valsnelheid van het rivierwater gescheiden van elkaar geregeld worden. Dus zo kan de juiste stroomsnelheid van het water voor het waterrad bepaald worden.

Op het terras van de herberg zitten mensen van een drankje en een hapje te genieten. De uitbater loopt te bedienen en ik vraag hem over het waterrad. De molen blijkt het waterrad binnen de muren te hebben en heel soms draait het nog wel eens, maar doorgaans staat het stil. "Maar gaat u vooral eens kijken, loopt u maar door, maar denk aan uw hoofd want de deurdoorgang is laag." Wij gaan naar binnen en komen in de Meulekamer, de molenruimte met de houten draaiwielen (steenrondsel) en maalkoppels, waar het graan werd gemalen tot meel. Daar is tevens een deel van het restaurant met tafeltjes en stoelen. Leuke ruimte voor feesten en partijen. Het waterrad is achter de ruiten te zien. Het is er dus toch nog en kan ook in werking worden gezet.
Zo leuk! Zo verhelderend!

De route voert ons een stuk langs de Geulweg, lopend op de rand van het asfalt het verkeer tegemoet, met een uitwijk naar de smalle berm. Het is goed oppassen met het verkeer, gelukkig is het rustig op de weg. Vanwege de vele fietsers die van deze weg gebruik maken, wordt automobilisten gevraagd voorzichtig te rijden. Op de weg zijn schilderingen met "Fietsstraat, auto te gast" aangebracht.

Op een terreintje staat een heel roestige, oude auto weg te kwijnen. Die moet hier al heel lang staan, de planten groeien uit het zitgedeelte. De motorkap bestaat uit twee delen en als ik een deel open doe zie ik de motor en versnellingsbak nog zitten. Het merk en type van de auto zijn niet te vinden. Wie het weet mag het als commentaar hieronder plaatsen. Ik ben benieuwd.

De weg wordt aan een zijde begrenst door een mergelrotswand, begroeid met een hellingbos. In de rotswand zijn een stel voormalige mergelgroeven, waarvan de ingangen dicht gemaakt zijn.

Dan staan er kapotte betonnen pilaren met dwarsliggers langs de rotswand, tevens zijn er uit bakstenen opgemetselde muren en zijn er afgesloten rotsingangen. Er staan twee informatieborden bij (zie de foto's). Dit is het voormalig laadperron van Oorlogsmonument Bronsdaelgroeve. Hier bevond zich een deels ondergronds complex dat de Duitsers bouwden in de Tweede Wereldoorlog voor reparatie van vliegtuigmotoren (bij belangstelling is er op het internet meer over te lezen).

Op een gegeven moment steken wij via een bruggetje weer de Geul over en komen langs een zwerfkei met een kruisbeeldje erop.
Verderop in de buurt Vroenhof lopen wij langs de kloosterkapel (voormalige St.-Martinuskerk) en het klooster Montfortanen, met daar tegenover een fraaie Limburgse boerderij gebouwd uit mergelbokken in vakwerkuitvoering.

Dan volgt een spoorwegovergang waar net een trein passeert en lopen wij een tijd langs de spoorlijn Maastricht - Heerlen.
Verderop komen wij bij het houten, voormalige stationsgebouw Houthem-Sint Gerlach.

Even later lopen wij in Houtem het uitgestrekte terrein op van het eeuwenoude landgoed Château St. Gerlach, nu een luxe hotel. Hier verbleven ooit de Rolling Stones, de Amerikaanse zanger Bruce Springsteen en de voormalige Amerikaanse president George W. Bush en zijn echtgenote Barbara.

Wij lopen door de grote tuin, waar veel dure kunstornamenten staan. Zo ook een zilverkleurige bol met daarin een holle spiegel die beplakt is met zeshoekige, kleine spiegeltjes, die een grappig effect geven als je je daarin spiegelt (Selfreflection). Ook staan er een paar metalen ornamenten die door de wind draaien. Wij herkennen ze meteen, want die zijn wij in Amerika ook wel eens tegengekomen. Ze zijn gemaakt door Lyman Whitaker.

Via die tuin komen wij bij de Sint-Gerlachuskerk, die op dit tijdstip al gesloten is, met daarvoor het kerkhof.

Vlakbij vinden wij weer een geocache en een paar straten verderop komen wij terug bij onze auto.

Het was een heerlijke wandeling en wij hebben er van genoten. Maar ook al wordt het aangeduid als 'rolstoelrondje', ik kan dat iemand in een rolstoel, of de begeleider daarvan, niet aanbevelen. Er zijn smalle, niet vlakke onverharde paden, in de route is het 600 meter lopen langs een weg met (snel)verkeer, en er zit een stuk in de route, met een term uit de wielersport, als vals plat. Dus niet echt geschikt lijkt mij.

Vandaag gereden: 12 kilometer.
Vandaag gelopen: meer dan 9,6 kilometer.
Het weer: half bewolkt, tot 18 graden.

Geschreven door Menrbijtjes