Het is alweer even geleden, waarvoor mijn oprechte excuses. Het einde van
deze reis komt in zicht, maar het einde van de reisblogs nog lang niet! En ach, wat in een goed vat zit...
In dit deel, overigens, spreek ik zeer veel over de geschiedenis van Armenië. En dan met name over de 'open wond'. Deze blog is dan ook wat taaier dan anders.
Veel leesplezier!

Een geslaagde revolutie zonder ook maar een druppel bloed. In Armenië lukte dat in de lente van 2018. De bevolking
ging weken achtereen massaal de straat op. Ze kregen de zwaar corrupte regering op de knieën en de leider van de revolutie, Pasinjan, werd tot premier verkozen.
Dit tijdens de eerste democratische verkiezingen ooit in Armenië.
De fluwelen revolutie.
De militaire samenwerking met Rusland blijft overigens bestaan en het land blijft lid van de Euraziatische Economische Unie (EEU).
Ik sprak in een koffiebar in Dilidijan een student en die sprak de magische woorden: 'Het allerbelangrijkste voor Armenië is dat de bevolking weer vertrouwen heeft in de politiek. Het kost nog tijd, maar alles gaat hier beter worden!'

Vanuit Dilidijan reisde ik per privétaxi naar Sevan. Opties voor bussen waren er nagenoeg niet, dus dan maar zo. Martín bracht me naar mijn volgende bestemming, die ik had gekozen vanwege de strategische ligging op weg naar Yerevan. Daarnaast herbergt Sevan het gelijknamige meer, dat beroemd is omdat het een van de hoogst gelegen meren ter wereld is. Het ligt namelijk op bijna 2000 meter boven de zeespiegel.
Rondom het meer staan vooral vervallen Sovjetgebouwen en het water is koud.
Lake Sevan is populair bij de lokale bevolking, om de hitte van Yerevan te ontvluchten. Het uitzicht vanaf het Sevanavankklooster (gesticht in 874) is daarnaast verbijsterend mooi.
De beroemde Armeense forel ('iskhan') zwemt hier, maar minder en minder. Het beestje wordt dan ook met uitsterven bedreigd. Gelukkig omvat de Armeense keuken ontelbare andere lekkernijen.

Het dorp Sevan is klein en authentiek.
Ik bezocht met de eigenaar van mijn hostel het Geghardklooster. Sommige van de kerken die zich in het klooster bevinden zijn volledig uit de rotsen gehakt. Echt heel bijzonder om te zien. Ook togen we naar de Garnitempel. Beide staan op de UNESCO-lijst.
Er is verder in Sevan niet veel te doen of te zien, dus na een nachtje trok ik verder naar de hoofdstad Yerevan.
De man waarvan ik een kamer huurde werkt toevallig in Yerevan en voor een kleine vergoeding kon ik met hem meeliften naar de hoofdstad.

De hitte in Yerevan is niet mis. Gelukkig beland ik er net na de grootste hittegolf.
De hoodstad van Armenië kent ruim 1,2 miljoen inwoners en is in vele opzichten totaal anders dan de rest van het land. Sommige delen lijken wel op Las Vegas, met alle casino's en nachtclubs die zijn neergezet voor vakantievierende Russen.
Ik verbaas me over her feit dat er hier mensen zijn die Engels spreken, dit vanwege de aanwezigheid van veel universiteiten. Yerevan is modern, er is veel verkeer, maar doet veel minder chaotisch aan dan Tbilisi. De stad ligt in de Araratvlakte, vernoemd naar de berg 'Ararat', die officieel op Turks grondgebied staat.
Met eeuwige sneeuw en uitgestrekte bossen is dit geen kleintje onder de bergen. Het is tevens een heilige berg voor de Armenen. Dit omdat volgens het Oude Testament de ark van Noach landde op de berg, toen het water van de zondvloed zakte. Al is daar nooit bewijs van gevonden, natuurlijk. Ook in de Thora wordt de berg genoemd.
De berg is ook het symbool van Armenië. Het staat afgebeeld op het wapenschild van het land. Ook op veel tekeningen en schilderijen komt de Ararat voor en vanuit de stad kun je de berg goed zien liggen. O, en op koelkastmagneetjes, natuurlijk. Veel Armeniërs zouden het liefst zien dat de Ararat weer Armeens wordt, maar Turkije voelt hier uiteraard niks voor. De verhoudingen zijn niet optimaal, zeg maar.

Het mooiste plein van Yerevan is 'Republic square'. Iedere avond kun je hier genieten van de 'zingende fonteinen', een licht- en geluidsshow die veel mensen trekt.

Armenië is conservatief. Vrouwen worden er echt als minderwaardig gezien. Dit uit zich niet alleen in de wet (zie vorige blog), maar ook op straat. Kijk niet gek op als een man zijn vrouw staat uit te schelden. Zij mag natuurlijk alleen maar onderdanig knikken. In het hostel waar ik verbleef werd een vrouwelijke medewerker op een schandalige, vernederende manier door de eigenaar te kijk gezet. Ik kon niet anders dan mijn spullen inpakken en vertrekken. Soms moet je je principes niet verloochenen, in de hoop dat iemand er iets van leert.
Of om Martin Luther King te quoten:
"Onze levens beginnen te eindigen op de dag dat we stil zijn over de dingen die er toe doen".
Mijn uitleg van vertrek werd overigens niet echt gewaardeerd. Hoe schitterend Armenië ook is en hoe ongekend warm de mensen ook zijn voor toeristen... Ik zou hier niet kunnen wonen.

Het historisch museum heeft een grote nationale collectie van 4000.000 verschillende objecten. Een van de beroemdste items om te bezichtigen is de oudste schoen ooit, die maar liefst 5500 jaar oud is. Die werd trouwens 9 jaar geleden pas gevonden.
Een ander museum dat ik bezocht was het Armenian Genocide Museum.
Een ongekend indrukwekkende plek die 'de open wond' die dit land heeft op gedetailleerde en indringende manier beschrijft. Naast het museum bevindt zich het nationale monument.
De vorm van het monument is symbolisch gekozen. De 44 meter hoge spitsige toren symboliseert de opstanding van het Armeense volk. De rechtopstaande gedenkstenen verwijzen naar de twaalf aan Turkije verloren Armeense provincies. Binnen deze constructie brandt een eeuwige vlam voor de slachtoffers. De 100 meter langte gedenkmuur bevat namen van dorpen en steden waar Armeniërs vermoord zijn.
De tentoonstelling is meer dan 1.000 vierkante meter groot. De missie van dit museum is het begrijpen van de Armeense genocide en het voorkomen van verdere tragedies als deze.

Wat houdt de genocide eigenlijk in?
Dit is de moord op het Armeense volk in de periode tussen 1915 en 1923. In die tijd bestond Turkije nog niet, maar was het Turkse volk onderdeel van het overwegend islamitische Ottomaanse rijk. In dit rijk woonden verschillende religieuze groepen, onder wie ook 2 miljoen christelijke Armeniërs. Zij woonden vooral in de provincie Anatolië, die momenteel het Aziatische deel van Turkije vormt.

Zes jaar voor de start van de genocide was de militaire groepering ‘Jonge Turken’ na een staatsgreep aan de macht gekomen. Toen de Armeense christenen in 1913 hervormingen wilden en steun kregen van Rusland, Engeland en Frankrijk werd dit door de Jonge Turken als bedreiging gezien. Zij vreesden dat hun rijk in grootte zou afnemen. Het leidde uiteindelijk tot etnische zuiveringen, waar ook het Armeense volk slachtoffer van werd.

Hoeveel mensen zijn er omgekomen?
Daarover lopen de schattingen nogal uiteen. Eerst werden belangrijke Armenen omgelegd, vervolgens werden de pijlen op Armeense mannen gericht, om zo een eventuele gewapende opstand te voorkomen. Daarna werden oudere mannen, vrouwen en kinderen gedeporteerd naar de Syrische woestijn. Tijdens deze ‘dodenmarsen’ stierven er massaal mensen aan de verschrikkelijke omstandigheden.
Sommigen werden met de Dagbadspoorlijn naar de woestijn verplaatst.
Wie wel aankwam in de woestijn werd vaak direct beroofd en vermoord. Als je de dodenmars overleefde werd je overigens ook alsnog door Koerdische groepen gedood.

Het precieze dodental is nooit vastgesteld. Armeense autoriteiten spreken van minstens 1,5 miljoen doden. Turkije zegt dat er 300.000 tot 500.000 slachtoffers vielen, onder wie ook Turken. De meeste historici houden een getal tussen de 800.000 en 1 miljoen doden aan.

De Armeense genocide wordt gezien als een van de eerste moderne genocides, omdat geleerden wijzen op de georganiseerde manier waarop de moorden op de Armeniërs werden gepleegd.
Robert Fisk stelt in zijn boek "De grote beschavingsoorlog" dat de Armeense genocide een voorloper van de Holocaust was, waarbij ook enkele Duitsers betrokken waren. De nazi's zouden later dezelfde moordtechnieken en dezelfde verzwijgtactieken gebruiken. Winston Churchill (voormalig prime minister van het Verenigd Koninkrijk) waarschuwde de wereld al vaker: "De geschiedenis zal vruchteloos speuren naar het woord 'Armenië'.
Turkije ontkent de genocide. In Turkije wordt de genocide dan ook 'de Armeense kwestie' genoemd. Andere landen hebben de massamoord wel officieel erkend als genocide, een standpunt dat ook door de meeste geleerden en historici wordt ingenomen. Sinds 2018 erkent de Nederlandse Tweede Kamer de genocide officieel. Alleen DENK stemde tegen.
In 2005 wordt de Turkse schrijver Orhan Pamuk opgepakt en bedreigd vanwege uitspraken over de genocide. In Turkije is het bij wet verboden de genocide te erkennen. Ditzelfde land wil trouwens bij de EU.
In april 2015 noemt Paus Franciscus de Armeense genocide ‘de eerste genocide van de twintigste eeuw’. Dat gebeurt tijdens een speciale dienst om de gebeurtenissen van honderd jaar geleden te herdenken.

Welnu, Yerevan is duidelijk veel meer dan dit museum. Maar het neemt een enorm belangrijke plek in de stad in. En in het land.
Nee, Yerevan is geen Tbilisi, maar het is zonder meer een interessante, levendige stad!
Na mijn vierdaagse bezoek aan Yerevan was het de hoogste tijd voor een doorreis naar een van de mooiere gebieden van het land: Alaverdi. In dit dorp is het inwoneraantal tussen 1989 en 2009 gehalveerd naar 13.000. De mijnen werden gesloten en velen werden werkeloos. Helaas is de kabelbaan die mensen van en naar de mijnen bracht nu gesloten. Het lijkt trouwens wel of werkelijk iedereen hier taxichauffeur is. Je moet toch iets doen voor de kost.
De rivier de 'Debed' stroomt dwars door het dorp.
Ik vond een onderkomen in het nabijgelegen 'Sanahin'. Een nog kleiner dorp dan Alaverdi. In het hostel waar ik verbleef was 1 andere toerist: Matthew uit Leeds. Samen besteedden we onze tijd aan een lekker restaurantje, dat op verzoek van de eigenaresse van het hostel open ging. Daarnaast maakten we prachtige hikes door de omgeving, op zoek naar de verschillende kloosters.
Onderweg kwamen we weinig mensen tegen, op wat locals die een schaap aan het slachten waren na. We picknickten tussen de bergen en genoten van de omgeving.
Armenië ten top!
Na enkele dagen zat dit land erop en de reis ging, samen met Matthew en een verdwaalde Zwitser, terug naar Tbilisi. Vanuit Yerevan gaan amper vluchten en Rusland zag ik niet zo zitten.
Vanuit de Georgische hoofdstad zou ik de volgende ochtend in alle vroegte doorvliegen naar... Malta!l

Geschreven door Petersreisdagboek