Waarom lagen die kampen dáár en niet ongeveer 1km verderop, in Oekraïne? Dat komt door het Molotov-Ribbentrop Pakt van augustus 1939, waarbij Mongolië ook nog een belangrijke rol speelde.

Dit wordt een long read uitsluitend voor de liefhebbers.

Dit jaar is het 80 jaar geleden dat een verbaasde wereldgemeenschap zag dat Rusland en Duitsland een niet aanvalsverdrag hadden uitonderhandeld en getekend neerkomend op (weer) een verdeling van Polen. In september 1939 vielen beide landen Polen binnen en verdeelden het conform de afspraken uit het verdrag: dat bepaalde de grens tussen Duitsland en Rusland. Pal aan die grens, ver weg van het Duitse moederland en nieuwsgierige blikken, werden o.a. Sobibor en Belzec gesticht. Eerst, in 1939, als min of meer gewone kampen en na de Wannsee Conferentie van januari 1942 als kampen uitsluitend voor het fabrieksmatige uitroeien van Joden uit heel Europa. 1 miljoen in één periode van april 1942 tot eind 1943 voor die twee alleen en daarbij nog eens 900.000 in Treblinka II.

Waarom dit verdrag?
Standaard is de redenering dat Rusland en Duitsland hun legers nog niet op sterkte hadden om het tegen elkaar op te nemen. Ook gaf het Hitler dekking in de rug die de inval in Frankrijk, België en Nederland in 1940 mogelijk maakte. Onbekend is dat voor Rusland een belangrijke reden was om het gebied terug te krijgen dat door Polen in de Pools-Russische oorlog van 1919-1921 was veroverd. Die oorlog waarin Charles de Gaulle zich zo heldhaftig onderscheidde. Polen deed dat onder leiding van legerleider en staatshoofd Jozef Pilsudski. Staatshoofd sinds 1919 toen Polen weer een zelfstandige republiek werd. Immers: na het grote Pools- Litouwse rijk van 1570 tot 1775 hadden Pruisen, Rusland en Oostenrijk-Hongarije Polen verdeeld. Toen die rijken in 1919 niet meer bestonden werd een zelfstandig Polen weer een feit. Om een buffer tegen Rusland te hebben veroverde het een groot deel van (thans) Oekraïne. Het was dat deel dat Rusland terug kreeg door het Molotov-Ribbentrop Pakt.

En Mongolië dan?
In het verre oosten had de Japans-Russische oorlog gewoed (1905 oa) en had Japan grote delen van China gekoloniseerd en tot de vazalstaat Manchukuo, grenzend aan Mongolië, gemaakt. Verdere Japanse uitbreiding ten koste van Russisch grondgebied dreigde. Er waren schermutselingen en spanningen. Mongolië was de eerste socialistische staat die die de nieuwe Sovjet Unie had erkend.

Tijdens een patrouille van de Mongoolse cavalerie bij Khalkin-Gol stuitten ze op Japanse weerstand. Besloten werd, natuurlijk in overleg met Stalin, om de Japanners een halt toe te roepen. Uiteindelijk kon dat logistiek alleen maar nadat het Molotov Ribbentrop Pakt was gesloten: grote hoeveelheden materieel en troepen werden in het westen vrijgemaakt. Ook de befaamde maarschalk Zhukow werd vrijgemaakt en het resultaat was een grote nederlaag voor Japan. Japan was daardoor, door het optreden van Rusland én Mongolië, in het oosten geen bedreiging meer, waarna Rusland (na Stalingrad in 1943) onder leiding van Zhukow naar het westen kon oprukken ter 'bevrijding' van Europa. Had Rusland halt gehouden bij de grens van 1939 weet ik niet of wij nu niet Duits hadden gesproken.

Voor Mongolië was de slag bij Khalkin-Gol een militair hoogtepunt, met name voor maarschalk Choilbalsan, die een prominente plaats heeft in het Mongoolse Legermuseum en tot 1952 Mongolië regeerde als een quasi Stalin en verantwoordelijk was voor decimering van de boeddhistische geloofsgemeenschap.

Haha, samenvattend: zonder Mongolië geen bevrijding van Europa.

Geschreven door Cyclingcor.balticum18