Het lijkt een goedkope truc om de toeristen de souvenirwinkel in te jagen. Tenminste, daar lijkt het op, op een souvenirwinkel, daar onder in die Russisch-orthodoxe kerk (RO). Buiten staan luidsprekers opgesteld en klinken de typische klanken van een Russisch-orthodoxe dienst, het reciteren van teksten, het invallende koor, welluidende tonen, prachtig gezang. Ze trekken je naar binnen in wat op een winkel lijkt, met van die typisch Russische iconen op miniformaat, en alle mogelijke op relikwieën gelijkende voorwerpen. Maar tegelijk komen er mensen om de iconen te kussen, kaarsjes aan te steken, mag geen vrouw er zonder hoofdbedekking binnen en klinkt ook binnen dezelfde muziek uit luidsprekers.
Maar wanneer we naar buiten gaan en de machtige kerk van de 'Verlosser op het bloed' verder verkennen blijken we nog maar in de kelder geweest te zijn, terwijl op het niveau van de kerk zelf er een echte dienst aan de gang te zijn, waarvan de omgeving via de luidsprekers mag meegenieten. We gaan naar binnen, zoals meerderen in en uit lopen. Binnen is het stampvol en vinden er hele ceremonies plaats. Teksten worden gereciteerd en het koor valt steeds in. Een prachtig samenspel, ook al verstaan we de woorden niet. Even later gaan de deuren van het koor open en komt een hele groep geestelijken in vol ornaat, waarmee allerlei rangen en standen aangegeven worden, binnen, begeleid door allerlei parafernalia, Bijbels op een standaard, wierook, nog andere ornamenten en schrijden door het gangpad om even later om en om uit volle borst (nou ja, met microfoon) teksten op te zeggen.
De kerk is stampvol gemeenteleden, ze doen actief mee, slaan regelmatig kruizen (met drie vingers, van voorhoofd naar rechter- en dan linkerschouder) en buigen eerbiedig. Tegelijk worden er TV-opnamen gemaakt, dus het moet wel een bijzondere dienst zijn. We maken een groot deel mee. Urenlang kan deze aanbidding zo doorgaan. Een dienst op zaterdag. Sabbat, zullen we maar denken, al lijkt het in de verste verte niet op een Jodenkerk, zo eerbiedig gaat het eraan toe.
Het is ook een bijzondere plek, die kerk. Ik noemde de naam al, waarbij - met als in St. Petersburg - het woord bloed slaat op een moord. Op deze plek is namelijk de tsaar Nicolaas II in 1918 samen met zijn gezin koelbloedig vermoord. In 1917 was hij uit zijn winterpaleis verdreven, gedwongen naar de Oeral verhuisd en uiteindelijk in een huis ondergebracht in Jekaterinenburg. Want daar zijn we aangekomen deze zaterdag. Om zijn huis was een schutting gebouwd, zodat hij nauwelijks bewegingsvrijheid had. Tot op een dag soldaten kwamen met een niet-ondertekend bericht uit Moskou dat hij omgebracht moest worden. Op afschuwelijk wrede wijze - ik zal u de details besparen - is zijn complete gezin (hij plus vrouw, vier dochters, een zoon) om het leven gebracht. Later is het huis verwoest en heeft men deze kerk dus gebouwd.
We zijn die morgen al begonnen een andere kerk te bezoeken. Wij nuchtere protestanten spreken wel eens over de overdadige uitbeeldingen in de RK-kerk, maar die vallen nog in het niet bij wat we in de RO-kerken zien. Geen stukje wand is onbedekt of onbeschilderd, overal goudkleur of blauw, plafonds beschilderd. Je komt ogen tekort. Het schittert aan alle kanten.
We dwalen verder door de stad, heel anders weer dan Moskou, maar als derde stad in grootte kent ze ook bijzondere gebouwen en plekken. De verering van Lenin is echter nog sterk aanwezig. Diverse beelden sieren de stad. Intussen begint het langzaam te miezeren en zullen we later, naar het station lopend nog eens goed nat worden. In het hotel, waar we die morgen al uitgecheckt zijn staan onze koffers nog en mogen we ook eerst nog dineren. Zo bereiden we ons langzaam voor op onze langste treinreis ooit: ruim 58 uur. Of waren het er nou 61? Ook dat klopt niet helemaal, de trein zal nogal eens stilstaan, een half uur, soms langer. Allemaal netjes in geprogrammeerd, maar bij elkaar staat de trein toch wel zeven tot acht uur stil. Enkele uren daarvan vallen in de nachten. Drie nachten moeten we in deze trein blijven.

Soms zijn mensen het treinen na vijf uur het al zat, maar voor ons - nou ja, ik spreek even voor mezelf, mijn vrouw durft me toch niet tegen te spreken :) - is het geen straf. Genoeg te zien, genoeg te doen, genoeg afwisseling. Ik denk met name aan de pauzes, waarbij iedereen zowat het perron opgaat (een massale rookpauze) en allerlei vrouwtjes met koopwaar van etenswaar tot pluche beren van het formaat grote hond ons overvallen. Een aparte sfeer op die stations in Siberië.
Het boeiende aan deze reis is dat we drie culturen zullen meemaken, eerst de Russische, daarna de Mongoolse en tenslotte nog de Chinese. In kort bestek, dus zeker niet om alles voluit te kennen. Boeiend dus. Je moet zoiets meemaken om het aan te kunnen voelen. Tekst zegt maar een deel, foto's ook. De sfeer dringt pas langzaam tot je door. Je zit heel wat uren naar buiten te turen, hobbelt in je bed heen-en-weer, gaat de trein uit bij de langere stops en zo langzamerhand dringt het tot je door: ik ben op deze weg, dwars door Siberië, tot straks in China toe. Ik maak even deel uit van hun leven. Ongelooflijk, wat boeiend is de wereld om je heen.

Jekaterinenburg ligt op de scheiding van Europa en Azië, zodat deze hele reis door Siberië heengaat. Die naam uitsprekend roept dat bij ons zeker veel op. Gevoelens van bittere en extreme kou, verlatenheid, uitgestrektheid, toendra’s en taiga’s, de Goelag (Archipel), armoede.
Nu is de lente begonnen, te zien aan de vele lentebloemen en de volkstuinen waar de omgewerkte aarde helemaal zwart is. Van de kou hebben we dus zeker geen last. Bovendien is het zuidelijke deel van Siberië groener en beboster dan de Noordelijke toendra’s. Ook al lijkt het landschap groen het is totaal anders dan in NL. De eerste kennismaking is al gauw met vooral de taiga’s, koude en vochtige naaldwouden, moerasachtig. En daarnaast ontzettend veel berkenbomen. Bossen die nooit bewerkt worden of zijn en een vaak eigenaardige samenstelling hebben. Soms hele wouden met alleen maar korte overgebleven stammetjes. Bovendien erg moerassig.
Maar geen dieren. Nauwelijks, een klein beetje vee zien we bij elkaar, drie vogels, ondanks alle wateren en meertjes en bossen. Je verwacht dat het ervan wemelt. Zouden ze er niet zijn? Zijn er insecten? Komt het door de lange winter, ook al zitten we in het zuiden en zijn alle bomen al volop in het groen? Allemaal vragen die zo’n lange reis oproept. De eenzaamheid wordt erdoor vergroot. Een stil en totaal verlaten landschap.
Toch kun je niet zeggen dat dit land verlaten is. Een enorme infrastructuur aan spoorwegen en energievoorzieningen is te zien. Waar windmolens in NL de horizon vervuilen zijn het hier de voortdurende elektriciteitspalen. Complete netwerken, scheidings- en trafostations. En dan dat goederenvervoer. Massa’s containers per spoor onderweg, de ene na de andere goederentrein. Een opvallend detail: die blinkende wielen van die goederenwagons. Alsof ze net schoongemaakt zijn. Blinkend in de zon. Zoals trouwens het hele land net schoongemaakt lijkt te zijn Alsof ze net nieuwe wielen onder die wagons hebben gezet. Het felle zonlicht weerkaatst erop.

En ondertussen schommelen we verder. Inderdaad, de soepelheid van de TGV haalt deze trein niet. Het schudt en schommelt en schokt af en toe hevig. Maar je blijft kijken en het uitzicht indrinken. We passeren dorpjes, alles van hout, de pomp naast het huis, de omheining die hen beschermt. Waartegen? Soms een mooi kleurtje, om nog wat vrolijkheid te geven, maar meestal somber. Vervallen, verlaten soms, dorpjes waar geen leven lijkt te zijn, tot je iemand ontwaart die op een tuintje aan het werk is. Of een hond ziet lopen. Dan weer rijden we door moerassige gebieden, of zien we even onverwacht een stad opduiken met veel aftandse en verwaarloosde industriegebouwen. En geasfalteerde wegen, die je elders niet ziet.

Urenlang rijden we door een gebied waar totaal niets aan bebouwing te ontdekken valt. Kennelijk hebben in deze gebieden ook een of meerdere van de kampen gelegen waar mensen door de Goelag (zo heet de organisatie namelijk) heen gestuurd werden die iets op hun kerfstok hadden. Miljoenen mensen zijn daar terecht gekomen. Mensen die niet wilden meedenken met het regime. Maar ook om de meest onbegrijpelijke redenen. Filatelisten bijvoorbeeld, omdat ze belangstelling hadden voor (postzegels uit) het buitenland. Of gehandicapten omdat ze anti-reclame maakten voor de Sovjet. Onbegrijpelijk wat die bevrijders van de tsaren hebben uitgehaald.
Ongekend ook hoeveel leeg gebied. In het tweede deel van Siberië wordt de entourage beter. Soms wordt land zelfs bewerkt. Maar de schrijnende toestand van veel dorpjes valt elke keer weer op.

In de trein viel het aanvankelijk niet mee contact te leggen. In het begin zaten er in onze wagon alleen maar Russen. Helaas geen enkel contact. Later verandert dat. Een echtpaar met twee kleine kinderen komt regelmatig langs wandelen en het contact via de kinderen is snel gelegd. De volgende dag krijgen we van een van de kinderen zelfs een sinaasappel aangeboden. Met een souvenir uit NL hebben we zijn verjaardag (dat was het) ook weer wat leuker gemaakt.
Een ander stel komt uit Italië, ook dat praat makkelijker. En op het perron kwamen we een stel uit NL tegen dat dezelfde reis maakt als wij. Ze zaten een aantal wagons verder en met onze koffiemokken gewapend hebben we in hun coupe hele verhalen uitgewisseld. Uiteindelijk gaan we straks met hetzelfde vliegtuig terug en onderweg doen we dezelfde plaatsen aan.
Kennelijk leggen mensen uit Oost-Rusland makkelijker contact dan die uit het westen. Dat merkten we al aan onze provodnitsa (de vrouw die verantwoordelijk is voor alles binnen één wagon). Deze is veel toegankelijker dan de vorige (vanuit Moskou). Zij woont ook helemaal in het Oosten. Het jonge echtpaar met de twee kinderen vroeg ook nog (dank aan Google translate!) hoe wij het ervoeren en toen ik vertelde over het verschil tussen oost en west gaven ze dat direct toe.
En zo verglijdt de tijd maar al te makkelijk. Wie rekent tussen vertrektijd en aankomsttijd (we hebben nauwkeurige tabellen meegekregen) komt op 61.5 uur uit. En de treinen rijden hier op tijd. Echt wel! Maar onderweg hebben we drie keer de klok een uur vooruit moeten zetten. Zodoende hebben we die 61 uur in 58 uur afgelegd.
Nog even en we zijn in Irkutsk. En even later zitten we in ons chalet in Listvyanka. Aan het immense Baikalmeer. Daarover later.

P.S. Pindat je locatie laten registreren werkt lachwekkend. Ten eerste was er vaak geen netwerk en werd er niets geregistreerd en vervolgens zouden we vreemde trajecten gereden hebben. Dan maar niet meer.

Geschreven door Mari.ada.op.reis